Belgian arms export halved due to court decision.

Op 9 maart boekte Vredesactie en haar partners een belangrijke juridische overwinning. Op vraag van Vredesactie, Ligue des Droits Humains en CNAPD, met ondersteuning van Amnesty International, schorste de Raad van State een reeks nieuwe vergunningen voor export van militair materiaal naar Saudi-Arabië. Deze waren in december 2019 verleend door de Waalse gewestregering. De precieze waarde of omvang van deze vergunningen is niet bekend, maar nu de exportstatistieken van de Nationale Bank zijn aangevuld tot december 2019 en ook de gewestelijke wapenhandelrapporten over 2018 beschikbaar zijn, kan de impact van dit arrest beter ingeschat worden. En die blijkt enorm: de handelsstroom waaraan met dit arrest een halt wordt toegeroepen blijkt in 2017 en 2018 50% van de Belgische wapenexport te bedragen, en in 2019 mogelijk bijna 75%.

Uit het Waalse jaarrapport over de vergunningen in 2018 bleek dat Wallonië ongeveer 1 miljard militair materiaal geëxporteerd heeft. Om precies te zijn 949.922.079  euro reële export in 2018, terwijl dit in 2017 702.066.538 en in 2016 408.235.982 euro was. Tussen 2008 en 2015 schommelt dit getal tussen 250 miljoen en 410 miljoen euro reële export. 

Deze verdubbeling van de Waalse wapenexport is quasi volledig toe te schrijven aan het contract van CMI Defence (nu John Cockerill) met Saudi-Arabië. Het grootste deel van deze uitvoer gebeurt onrechtstreeks. CMI Defence maakt geschutskoepels, die in Canada door General Dynamics Land Systems op pantserwagens wordt geassembleerd. Vervolgens worden deze pantserwagens uitgevoerd naar Saudi-Arabië. Dit contract, dat naar verluidt een totaalwaarde heeft van 4,5 miljard euro gespreid over verschillende jaren, lijkt in 2017 een derde van de Waalse wapenproductie te bedragen en dat aandeel groeit tot meer dan de helft in 2019. Uit de uitvoercijfers leiden we af dat het voor zowat de helft is uitgevoerd. Wat betekent dat de uitspraak van de Raad van State potentieel voor meer dan 2 miljard euro wapenexport schrapt. Potentieel, want het is een voorlopige schorsing en we weten niet of de geschorste vergunningen ook het geheel van de uitvoering van dit contract betreffen. Maar als de Raad van State de redening uit het schorsingsarrest handhaaft, dan is dit wel de consequentie.



De andere vergunningen betroffen vuurwapens en munitie, bestemd voor FN en Mecar. De voorbije jaren blijkt dat soort export naar Saudi-Arabië 180 à 190 miljoen euro per jaar te bedragen. Alle verleende vergunningen hadden een looptijd van 18 maanden.

Als we in de exportstatistieken kijken, zien we dat Saudi-Arabië voordien reeds de belangrijkste klant van de Belgische wapenexport was. Maar ook dat dit de laatste 2 jaar een veel grotere omvang heeft aangenomen.

De omvang van de gehele reële wapenexport is niet zomaar uit de exportstatistieken af te leiden. Reden is dat de categorieën gebruikt in deze statistieken niet zomaar overeenkomen met wat door de wapenhandelwetgevingen onder vergunning wordt geplaatst. Wat als te vergunnen materiaal beschouwd wordt, verdwijnt vaak in een bredere categorie. Dit is bv het geval met vliegtuigen en onderdelen ervan. Maar voor enkele categorieën, die net ook de relevante zijn voor de export naar Saudi-Arabië, zit de overeenkomst wel grotendeels goed: wapens (HS93), wat alles van kleine wapens, munitie voor klein en groot geschut tot bommen omvat, en pantserwagens (HS8710). Het globale cijfer voor HS93 bevat ook jachtgeweren en zo, maar als het cijfer groot is, kan je ervan uitgaan dat het grotendeels militair is. 

De rechtstreekse uitvoer naar Saudi Arabië op HS93 en HS8710 blijft grotendeels stabiel tussen 2017 en 2019 op 190 à 200 miljoen euro. Voor de uitvoer naar Canada op HS8710, zie je de laatste 3 jaar een grote en steeds stijgende uitvoer (2017: 248 miljoen, 2018: 428 miljoen, 2019: 720 miljoen). Die stijging in 2017 en 2018 komt vrij goed overeen met de stijging in de totale wapenuitvoer, wat niet moet verbazen want het cijfer omvat in 2017 een derde en in 2018 bijna de helft van de Waalse wapenproductie. Als we de rechtstreekse en onrechtstreekse uitvoer naar Saudi-Arabië bij elkaar optellen, dan blijkt dat die in 2017 439 miljoen euro, in 2018 618 miljoen euro en in 2019 919 miljoen euro bedraagt op deze uitvoercategoriëen. In 2017 en 2018 ging dus 62 à 65% van de Waalse wapenexport naar Saudi-Arabië, en in 2019 zou dit meer dan 80% kunnen zijn (bij gelijke cijfers voor de rest van de export).



Voor het Belgische niveau kunnen geen precieze cijfers voor reële wapenexport gegeven worden, omdat de Vlaamse en Brusselse export grotendeels in andere, niet-uitsplitsbare categorieën verborgen. Maar een grootte-orde valt wel af te leiden uit de cijfers voor vergunde uitvoer. We maken een schatting door de verschillende soorten vergunningen bij elkaar op te tellen. Dit is geen correct cijfer, want het gaan deels om effectieve uitvoer en deels om nog te gebeuren uitvoer. Wel geeft het een idee van de grootte-orde. Zo komen we voor het Vlaamse gewest in 2017 op 144 miljoen euro en in 2018 op 112 miljoen euro, en voor het Brusselse gewest in 2017 op 12 miljoen euro en in 2018 op 31 miljoen euro. Hieruit valt af te leiden dat in 2017 en 2018 zowat 50% van de Belgische wapenuitvoer bestemd was voor Saudi-Arabië en dat dit in 2019 mogelijk 75% bedraagt.

Dit toont hoe afhankelijk de Waalse wapenindustrie de laatste jaren geworden is van Saudi-Arabië. De groei van de voorbije jaren is dus volledig gebeurd door een oogje dicht te knijpen voor oorlogsmisdaden en grootschalige mensenrechtenschendingen. Alle grote woorden ten spijt over het belang van de defensie-industrie voor een Europese defensie en haar strategische autonomie, daar valt in de exportcijfers niet veel van te merken. Wel blijkt België hofleverancier voor een regime dat er niet voor terugdeinst om onderdanen in mootjes te hakken en voor het bloedigste conflict dat momenteel aan de gang is: de oorlog in Jemen. De volledige groei in de Belgische wapenexport in de voorbije 3 jaar is aan deze klant te danken.

De Raad van State roept deze export nu een halt toe, gezien ze moeilijk te rijmen valt met de Europese uitvoercriteria, die ook in de regionale wapenhandeldecreten zijn opgenomen. Als deze beslissing gehandhaafd blijft, dan wordt in 2020 de Belgische wapenuitvoer minstens gehalveerd. Deze deuk in de Belgische wapenhandel toont het belang aan van de naleving van de mensenrechtencriteria en van juridische actie om dit af te dwingen.

Dit gevecht is nog niet voorbij! De uitspraak van 9 maart was enkel een voorlopige schorsing. Het verzoekschrift voor een definitieve vernietiging van deze vergunningen is net ingediend bij de Raad van State. Ook zijn we nog in een juridische strijd verwikkeld om informatie over welke vergunningen verleend zijn, zodat we kunnen nagaan of er nog export mogelijk is op basis van nog lopende vergunningen. En indien dit het geval is, die eveneens te laten stopzetten.



De analyse van de exportgegevens maakt in elk geval duidelijk dat dit niet enkel een strijd is voor de juridische principes, maar een reële impact heeft op de wapenexport. 

Ook u kunt een steentje bijdragen door onze juridische acties financieel te ondersteunen op rekeningnummer BE02 5230 4030 0040 en zo meehelpen om de Belgische wapenexport te halveren.

Sponsored by the Rosa-Luxemburg-Stiftung with funds of the Federal Ministry for Economic Cooperation and Development of the Federal Republic of Germany. This publication or parts of it can be used by others for free as long as they provide a proper reference to the original publication.