CD&V en Open VLD zijn de meest uitgesproken voorstanders van nieuwe gevechtsvliegtuigen. Voor CD&V is die aankoop geen politieke keuze maar een noodzaak. Zonder gevechtsvliegtuigen is ons leger binnen de NAVO en de EU irrelevant, meent CD&V. “We hebben geen keuze,” zegt CD&V. En dus moeten we ons ook niet moe maken aan politiek en publiek debat. Nochtans zijn er ook andere specialisaties mogelijk. Bovendien kan je je afvragen of ons veiligheidsbeleid door de NAVO gedicteerd moet worden.
Volgens Open VLD praten we zonder luchtgevechtscapaciteiten niet meer mee op Europees en NAVO-niveau. Nochtans gaat een buitenlands en veiligheidsbeleid over veel meer dan gevechtscapaciteiten. België zou ook kunnen investeren in niet-militaire middelen om internationaal een rol van betekenis te spelen.
N-VA blijft relatief vaag. Of we al dan niet gevechtsvliegtuigen moeten kopen, hangt af van de allianties waar we deel van uitmaken en de taakverdeling die daar wordt afgesproken. N-VA is voorstander van verregaande samenwerking met Nederland. Als Nederland en België samen hun huidige luchtgevechtscapaciteit willen behouden, zal België mee in gevechtsvliegtuigen moeten investeren. Uit N-VA-hoek komen gemengde geluiden: terwijl Kamerlid Karolien Grosemans onderstreept dat er vandaag veel sociale noden zijn waar we eerst naar moeten kijken, pleiten andere N-VA'ers voluit voor de aankoop van de JSF.
Groen is geen voorstander van nieuwe gevechtsvliegtuigen. Groen sluit de aankoop niet uit, maar vraagt eerst een politiek debat over de toekomst van het veiligheidsbeleid, ook op Europees niveau, zodat vervolgens de noden kunnen worden bepaald. De EU-landen moeten dan afspreken wie in welke taken specialiseert en welke capaciteiten daarvoor nodig zijn. Voor België zijn dat niet noodzakelijk gevechtsvliegtuigen, er is immers al overcapaciteit aan gevechtsvliegtuigen in Europa. 4 à 6 miljard is voor Groen hoe dan ook te veel, maar als de investering op Europees niveau wordt gedeeld, zou België daartoe kunnen bijdragen.
Ook SP-A wil eerst een strategisch plan op lange termijn. Ze ziet de toekomst van ons leger in verregaande Europese integratie. Nieuwe gevechtsvliegtuigen zijn “geen prioriteit”, een klein land als België heeft daarvoor het geld niet. Als in een Europees kader de kosten verdeeld worden, kan het eventueel wel, maar België heeft geen gevechtsvliegtuigen nodig om een solidaire bijdrage te leveren aan internationale operaties. Specialisatie in strategisch luchttransport of mijnenvegers zijn mogelijke alternatieven.
Als ze na 25 mei deelnemen aan regeringsonderhandelingen, beloven Groen en SP.A dwars te gaan liggen om deze miljardenuitgave tegen te houden. Het is de vraag hoeveel politiek gewicht ze hier aan kunnen en willen verbinden.
PVDA is ronduit tegen de aankoop van gevechtsvliegtuigen en pleit voor een eigen buitenlands beleid buiten de NAVO en de EU om. Die NAVO mag overigens afgeschaft worden.
Wie gaat dat betalen?
De huidige luchtgevechtscapaciteit vervangen zou zo'n 6 miljard kosten. Defensie heeft dat geld niet, dus moet het van elders komen. Geen van de partijen die voor nieuwe gevechtsvliegtuigen pleit, weet echter waar ze dat geld moet halen.
Open VLD, N-VA en CD&V schuiven de rekening door. Zes miljard is er nu niet, dan moeten de kosten maar gespreid worden over de komende tientallen jaren. Lost dat iets op? Dat is onwaarschijnlijk. Zes miljard blijft immers zes miljard, en de budgettaire ruimte wordt er de komende jaren niet groter op. Nu miljardenaankopen doen en dan de rekeningen doorschuiven naar een generatie belastingbetalers die nog niet eens geboren is, dat is geen voorbeeld van goed beleid.
Overigens, wie wil over dertig of zelfs veertig jaar nog miljoenen euro's betalen voor een toestel dat tegen die tijd naar alle waarschijnlijkheid technologisch compleet achterhaald is?
N-VA, Open VLD en CD&V rekenen er op dat een aankoop van nieuwe gevechtstoestellen een grote 'return on investment' oplevert. Nochtans spreekt de realiteit in landen die in het JSF-ontwikkelingsprogramma gestapt zijn die verwachtingen tegen. De Joint Strike Fighter levert netto geen extra banen op, zo becijferde de Nederlandse Rekenkamer. Ook de voordelen op vlak van overdracht van technologie en kennis aan Belgische bedrijven wordt volgens experts zwaar overschat. België komt te laat om nog een groot industrieel voordeel te doen. De producenten zijn vandaag veel meer geneigd hun technologische kennis voor zich te houden. De vergelijking met de aankoop van de F16's houdt daarom geen steek.
Bovendien zijn ook de exploitatiekosten van gevechtsvliegtuigen torenhoog. De Nederlandse Rekenkamer gaat uit van zo'n 270 miljoen euro per jaar voor 37 JSF-toestellen. En daar zijn de kosten voor brandstof en de inzet van die toestellen nog niet bijgerekend.
Kernwapens
Dat CD&V de link tussen dit aankoopdossier en de aanwezigheid van kernwapens in België ontkent, is te gek voor woorden. De huidige F-16's zijn immers uitgerust om kernwapens in te zetten en Belgische piloten oefenen op die taak. Dus ofwel moet de eventuele opvolger van de F-16 daar ook toe in staat zijn (en dan komt alleen de JSF in aanmerking), ofwel moeten die kernwapens ons land uit.
Ook Open VLD ontkent de link tussen kernwapens en dit aankoopdossier. De “kleine modificaties” die de andere kandidaat-opvolgers nodig hebben om kernwapens te kunnen dragen zijn nu niet voorzien (in tegenstelling tot de F-35) en zullen veel geld kosten. De Tornado (in dienst bij de Italiaanse en Duitse luchtmacht) is inderdaad “nuclear capable”, maar de keuze van Duitsland voor de Eurofighter betekent de facto dat Duitsland haar nucleaire taak in de NAVO in de huidige vorm stopzet.
Dat dit dossier “volledig losstaat” van de kernwapenkwestie klopt dus niet.
Zowel SP-A, Groen, PVDA als N-VA spreken zich uit voor een kernwapenvrije wereld, al schijnt de verwijdering van de kernwapens uit ons land voor N-VA geen prioriteit. SP-A en Groen zijn uitgesproken tegen een nucleaire taak voor een mogelijke opvolger van de F-16.
Voorkeur?
Open VLD laat een lichte voorkeur blijken voor de JSF. Volgens CD&V heeft minister De Crem dit dossier behandeld “zonder een eigen voorkeur uit te spreken.” Nochtans is de voorkeur van De Crem duidelijk: aan de Amerikaanse ambassadeur vertelde hij in 2009 dat België de F-35 moet kopen, nadat de ontwikkeling ervan is afgerond. Dat blijkt uit een document dat werd gelekt door wikileaks. Heeft De Crem voor zijn tijd gesproken, of probeert hij dit dossier bewust een zekere richting uit te sturen om zo het debat te omzeilen?
Nieuwe gevechtsvliegtuigen? Slecht beleid
In de context van de financieel-economische crisis en de besparingspolitiek is 6 miljard investeren in nieuwe gevechtsvliegtuigen waanzin. De rekening doorschuiven heeft geen zin. Bovendien is het investeren in oorlogsvoering en militaire interventie. De militaire interventies van de afgelopen jaren waren geen succes: Afghanistan staat na meer dan tien jaar NAVO-interventie op de rand van de burgeroorlog en Libië werd door de NAVO tot 'failed state' gebombardeerd. Willen we daar 6 miljard in investeren?
OVERZICHT VAN DE STANDPUNTEN
1. De investering in nieuwe gevechtsvliegtuigen is bepalend voor de toekomst van het Belgisch leger. Gezien de budgettaire beperkingen sluit de keuze voor gevechtstoestellen andere specialisaties immers uit. Hoe omschrijft u de rol die ons leger de komende decennia moet spelen?
CD&V: -
sp.a: “Een militaire aanpak van conflictsituaties kan nooit op zichzelf staan, maar is soms noodzakelijk voor een integrale aanpak. Daarom hebben we nood aan een performante en moderne defensie die ten dienste staat van de burger en die we inzetten voor de uitvoering van een Belgisch, Europees en internationaal veiligheids- en defensiebeleid. sp.a mikt op een gespecialiseerd leger dat een effectieve meerwaarde biedt in een Europese en internationale context.
EU-lidstaten moeten zich zoveel mogelijk specialiseren in bepaalde taken zodat er op termijn geen overcapaciteit van de ene taak of ondercapaciteit van de andere is.
Onze prioriteit ligt bij deelname aan buitenlandse operaties, via opdrachten waar we onze kwaliteiten al bewezen hebben.Als de regering beslist dat een deelname aan een vredesoperatie aangewezen is, dan moet defensie snel en flexibel een betekenisvolle bijdrage kunnen leveren. Een VN-mandaat is voor sp.a een voorwaarde om deel te nemen aan buitenlandse operaties.”
N-VA: “Defensie is vandaag de dag veel meer dan “landsverdediging”. Internationale missies zijn core business geworden. De N-VA pleit voor een performant en inzetbaar leger. Onze defensie moet dus capaciteiten in stand houden die toelaten om onze militairen in te zetten in het buitenland.”
Groen: “Groen wil een jong, efficiënt en inzetbaar leger dat zich toelegt op enkele niches en intens samenwerkt met de legers van onze EU-bondgenoten. De expertise rond onder meer vredeshandhaving en ontmijning wordt verder ontwikkeld en ingezet. De EU moet autonoom kunnen optreden, in het bijzonder in haar nabuurschapsregio.
Groen is voorstander van een sterkere Europese vredesmacht, die ingezet kan worden voor vredesopdrachten en is opgebouwd uit nationale of multinationale snel inzetbare eenheden.
Groen is sterk gekant tegen het idee dat veiligheid alleen technologieën omvat die zich richten op militaire afschrikking en toezicht. Zakelijke belangen en de wapenindustrie hebben een te grote impact op het begrip van de veiligheid.”
PVDA: “België moet een eigen vredesvisie en vredesstrategie ontwikkelen, los van de Navo en de EU. Wij willen geen enkele Belgische deelname aan buitenlandse militaire interventies.
Opdrachten van vredeshandhaving kunnen enkel in het strikte kader van een multilateraal vredesakkoord, met instemming van het gastland, met respect voor het internationaal recht en het Handvest van de VN, en alleszins niet in Navo-verband. En mits een voorafgaand democratisch parlementair debat, met volledige transparantie.
We blijven van mening dat de Navo afgeschaft dient te worden.”
Open VLD: “De Belgische Defensie moet als kleine maar betrouwbare partner op een voldoende niveau aan crisis of vredesbewarende operaties binnen EU/NATO of VN verband kunnen deelnemen of ondersteunen. Dit deelnameniveau moet voldoende zijn om ook een beslissende stem te hebben in de internationale beleidsbeslissingen ter zake. Daarvoor moet Defensie over aanvaardbare operationele middelen beschikken die snel, flexibel, zonder groot risico voor eigen verliezen maar met een groot zichtbaar en operationeel effect kunnen worden ingezet.
Deze deelnames dienen waar mogelijk te gebeuren binnen het principe van “pooling and sharing” van de middelen maar waarbij ook “burden and risk sharing” essentieel zijn. Om een beleidsstem in het internationaal forum te behouden kan België zich niet beperken tot alleen het leveren van ondersteuningsopdrachten zoals luchttransport, ontmijning, veldhospitalen…..”
2. Moet het Belgisch leger ook in de toekomst beschikken over gevechtsvliegtuigen? Zo ja, welke specifieke rol ziet u voor Belgische gevechtsvliegtuigen weggelegd? Voor welk soort missies heeft ons land deze toestellen nodig?
CD&V: “Een vervanging is noodzakelijk als we geloofwaardig willen blijven als bondgenoot van de NAVO en de EU, en als we willen kunnen blijven rekenen op de solidariteit van andere bondgenoten. Op gebied van internationaal veiligheidsbeleid zijn alleen lusten zonder lasten helaas niet mogelijk. Het is omwille van efficiëntie en budgettaire restricties nodig dat binnen de NAVO en de EU aan taakverdeling en specialisatie wordt gedaan.
Hierbij heeft ons land niet veel andere keuze dan te blijven inzetten op onze capaciteit van gevechtsvliegtuigen. Zonder deze capaciteit is het Belgisch leger binnen de NAVO en de EU nauwelijks relevant. Inzetten op luchttransport – zoals wel eens wordt gesuggereerd als alternatief voor de vervanging van de F-16 – heeft geen zin omdat we in dit domein niet het minste verschil kunnen en zullen maken.”
sp.a: “In de opmaak van het strategisch plan op lange termijn voor onze defensie, moeten we alle opties ten gronde bekijken en durven kiezen welke grote operationele capaciteiten kunnen behouden blijven. sp.a mikt op een gespecialiseerd leger dat een effectieve meerwaarde biedt in een Europese en internationale context.
Voor sp.a is een vervanging van onze F16 gevechtsvliegtuigen geen politieke prioriteit. Laat staan de aankoop van peperdure F35’s.”
N-VA: “De noodzaak om nog jachtvliegtuigen te behouden moet bekeken worden vanuit de internationale context waar we vandaag de dag deel van uitmaken. We moeten binnen onze allianties kijken aan welke capaciteiten nood is, en welke capaciteiten reeds voldoende sterk zijn uitgebouwd. Als bondgenoot moeten we onze grootste inspanning leggen bij die capaciteiten die verder moeten worden uitgebouwd. We moeten er hierbij wel over waken dat de gemeenschappelijke risico’s en financiële lasten verbonden aan deze capaciteiten binnen de bondgenootschappen billijk verdeeld worden.”
Groen: “Groen wil dat de regering, in overleg met parlement en middenveld, in een Defensienota een strategische visie ontwikkelt over taken, de daarvoor benodigde organisatie en middelen op lange termijn van onze Defensie op lange termijn. Deze oefening moet ook op EU niveau gemaakt worden.
Pas als de uitkomst van zo’n eerlijke denkoefening luidt dat de EU ook in de toekomst over een capaciteit gevechtsvliegtuigen moet beschikken, kan de gezamenlijke planning en taakverdeling beginnen en moet in gezamenlijk overleg beslist worden welke landen hun vliegtuigen vervangen en welke landen iets anders doen.”
PVDA: “Gevechtsvliegtuigen dienen, zoals de naam het zegt, om te gaan vechten (inclusief bombarderen). Dat willen wij niet. Wij zien geen enkele rol voor Belgische gevechtsvliegtuigen, voor geen enkele missie. Voor opdrachten van vredeshandhaving zijn andere vervoermiddelen nodig, zoals transportvliegtuigen en gespecialiseerde vervoermiddelen voor medische bijstand.”
Open VLD: “Om als kleine partner binnen de EU/NAVO een stem in het Veiligheids- en Defensiebeleid te hebben is het noodzakelijk om over wapensystemen te beschikken die een betekenisvol effect en zichtbaarheid op het terrein bij (buitenlandse) operaties kunnen geven. Bijkomend moet deze inbreng gebeuren binnen een aanvaardbare lasten en risicodeling (burden and risk sharing) met de bondgenoten.
Bijkomend hebben NATO zowel als EU binnen hun politieke besluitvorming voor militaire operaties (al dan niet onder VN mandaat) nood aan flexibele en snel inzetbare middelen die een minimaal risico bieden voor de ingezette militairen en de burgerbevolking. Moderne gevechtsvliegtuigen met hun precisiebewapening zijn hiervoor veruit het meest geschikte wapensysteem.”
3. De aankoop van circa 40 nieuwe gevechtsvliegtuigen, volgens experts een noodzakelijk minimum om de huidige taken te blijven vervullen, zal naar schatting 4 à 6 miljard euro kosten. Als uw partij er voor kiest om nieuwe gevechtvliegtuigen aan te schaffen,waar wil uw partij dit geld halen?
CD&V: “De vervanging biedt niet te miskennen belangrijke voordelen voor onze bedrijfswereld in de aeronautische industrie en voor de tewerkstelling in ons land.”
sp.a: “We vragen dat er een strategisch plan wordt opgemaakt met een lange termijnvisie voor alle vier de componenten. We maken deze beslissingen binnen de Europese en internationale context en in afspraak met andere Europese landen over wie wat gaat doen.
Een opvolger voor de F16 is bovendien niet de enige keuze die gemaakt moet worden voor onze Belgische defensie. We leggen de vervanging van de mijnenjagers en fregatten op gelijke voet mee op tafel. En waarom bouwen we onze luchttransportcapaciteit niet verder uit? Investeren in dergelijk materiaal en bij uitbreiding dus specialiseren in bijhorende opdrachten is voor sp.a veel zinvoller. We hebben geen F-35’s nodig om met onze defensie een solidaire bijdrage te leveren en onze militairen op een veilige manier in te zetten in zinvolle opdrachten.”
N-VA: “Indien wordt gekozen voor een vervanging van de F-16, dan gaat het inderdaad om een grote investering. Maar gezien de duur dat dit materieel moet meegaan, kunnen deze uitgaven worden gespreid in de tijd. Het is dus onwaarschijnlijk dat de regering plots 4-6 miljard in zijn begroting zal moeten vinden. De vervanging zal bovendien een belangrijke economische weerslag kennen door de injectie van technologische kennis en kunde in onze luchtvaartindustrie, waardoor onder andere bijkomende jobs worden gecreëerd.”
Groen: “4 à 6 miljard met ons land uitgeven aan defensie en jachtvliegtuigen is iets waar Groen zich tegen zal blijven verzetten. De Joint Strike Fighter-kostprijs in Nederland is 120 miljoen per stuk. Daarbovenop komt nog een exploitatiekost, waar De Crem nooit over spreekt. Voor de 37 JSF’s in Nederland komt dit op 270 miljoen euro per jaar. De kostprijs van 4 à 6 miljard euro kan België beter besteden aan loonlastenverlaging om de werkgelegenheid een impuls te geven, of het optrekken van de laagste pensioenen.”
PVDA: “Wij kiezen ervoor om deze investering niet te doen. Met het uitgespaarde budget zijn veel nuttiger zaken te realiseren. Met de kost van één F-35 kunnen 3.750 leerkrachten een jaar lang worden betaald. De investering in 40 nieuwe gevechtsvliegtuigen is voldoende om 5 jaar lang de meerkost te dekken om de Belgische ontwikkelingshulp op te trekken tot de internationaal afgesproken 0,7% van het bruto nationaal inkomen.”
Open VLD: “Wanneer men over een bedrag van 4 à 6 miljard € spreekt voor de opvolger F-16 dan dient dit bedrag vooreerst in perspectief van een gebruiksperiode van 50 jaar te worden geplaatst.
Zeer belangrijk hierbij is de industriële en technologische return die bij dergelijk programma voor België wordt gegenereerd. Voor het F16 programma bedraagt deze tot nu toe 4,174 Mia € (waarde 2012/cijfers FOD Economie) waardoor de aankoop F16 ruimschoots werd gecompenseerd. Door de opgedane knowhow en contacten via deelname in de industriële productie F16 heeft de Belgische/Vlaamse luchtvaartindustrie bijkomend aansluiting gekregen met grote civiele producties van Boeing, Airbus, Embrear...... waardoor duizenden hoogtechnologische jobs gecreëerd zijn wat nu als nog aanhoudende economische return F16 gezien moet worden.
Voor de aankoop opvolger F16 dient gezocht naar alternatieve financieringswijzen zoals eventuele leasing, outsourcing onderhoudscontracten, verdere afslanking niet essentiële legeronderdelen.”
4. De F-16's van de 10de tactische wing in Kleine Brogel hebben een rol binnen de kernwapenstrategie van de NAVO. Als uw partij er voor kiest om nieuwe gevechtvliegtuigen aan te schaffen, moeten ook deze dan aangepast zijn voor een nucleaire taak?
CD&V: “Belangrijk in het debat: de vervanging van de F-16 heeft niets te maken met een eventuele nucleaire opdracht die onze vliegtuigen zouden kunnen uitvoeren. Het verband dat wordt gezocht tussen de kwestie van kernwapens op Belgisch grondgebied en de vervanging van de F-16 is onbestaande.”
sp.a: “Kernwapens zijn nutteloze, dure en gevaarlijke massavernietigingswapens. sp.a wil dan ook dat deze zo snel mogelijk verwijderd worden van het Belgisch grondgebied. Wij willen geen kernbommen op Europese bodem, noch de gevechtsvliegtuigen die deze moeten kunnen vervoeren en droppen.”
N-VA: “De N-VA is voor een kernwapenvrije wereld. Een nucleaire taak voor een mogelijke opvolger is dus absoluut geen primordiale vereiste. Het afstoten van kerntaken mag echter niet unilateraal gebeuren, en moet grondig besproken worden binnen de NAVO, alvorens over te gaan tot een daadwerkelijk stopzetten van de capaciteit.”
Groen: “Neen. Ook de huidige F-16’s, die zeker tot 2023 blijven vliegen, moeten hun kernwapentaak afstoten.”
PVDA: “Wij willen helemaal géén nucleaire taken meer voor het Belgische leger. Wij willen geen modernisering, maar integendeel de onmiddellijke terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens uit ons land. Wij ijveren voor een wettelijk verbod op de aanwezigheid van kernwapens op Belgisch grondgebied, en steun aan verdragen die kernwapenvrije zones instellen en kernwapens verbieden.”
Open VLD: “Wat ons betreft staat het dossier “opvolger F-16” volledig los van de evolutie NAVO kernwapenstrategie die in gemeenschappelijk overleg en akkoord tussen alle NAVO lidstaten wordt bepaald in functie van universele ontwapeningsovereenkomsten.
Een nucleaire rol binnen de NAVO strategie voor een opvolger F-16 is niet verbonden aan een “Amerikaans” type gevechtsvliegtuig. Europees ontwikkelde gevechtsvliegtuigen kunnen eveneens deze opdracht technisch en operationeel uitvoeren mits enkele kleine modificaties. Ten bewijze dezelfde nucleaire rol binnen de NAVO strategie van de Belgische F-16 wordt in Duitsland en Italië door het Tornado gevechtsvliegtuig uitgevoerd.”
5. Verschillende types komen in aanmerking om de F-16 te vervangen. Als uw partij er voor kiest om nieuwe gevechtvliegtuigen aan te schaffen, aan welk toestel geeft uw partij de voorkeur?
CD&V: “Geheel in de lijn van het regeerakkoord en zonder een eigen voorkeur uit te spreken heeft minister De Crem het beleidsvraagstuk aan de orde gesteld, een vraagstuk waarover de volgende regering zich moet buigen.”
sp.a: -
N-VA: “Politiek favoritisme bij aankoopdossiers moet ten allen tijde vermeden worden. Het is aan defensie om de criteria voor selectie (noodzakelijke vereisten van het vliegtuig mbt performantie, capaciteiten,…) op te stellen, waarna een opvolger objectief moet geselecteerd worden.”
Groen: “Zonder debat en reflectie over de taken van onze Defensie in de komende decennia, en het soort operaties die we onze Defensie willen laten voeren, kan je onmogelijk een onderbouwde keuze maken voor een type vervangtoestel. Het baart Groen dan ook zorgen dat Defensie al contacten houdt met potentiële leveranciers van een nieuw jachtvliegtuig, nog voor Defensie zelf en onafhankelijk vastgelegd heeft aan welke criteria een eventueel vervangtoestel moet voldoen. Daardoor krijgt de industrie de kans om onze behoeftenstelling te beïnvloeden met haar aanbod.”
PVDA: “Wij willen dus helemaal géén gevechtsvliegtuigen aanschaffen, maar misschien is het een ideetje om aan Panamarenko te vragen om een alternatief type vredesvliegtuig te ontwikkelen?”
Open VLD: “Gezien de intense operationele, technische en logistieke samenwerking van de laatste 35 jaar tussen de Europese F-16 gebruikers (Noorwegen, Denemarken, Nederland, Portugal en België) als zeer kostenbesparend en operationeel efficiënt wordt ervaren (pooling and sharing!) en gezien Noorwegen, Nederland, het VK en binnenkort ook Denemarken de F-35 als opvolger geselecteerd (zullen) hebben “lijkt” dit ook voor België de meest aangewezen en voordeligste keuze maar komen ook andere potentiële kandidaten in aanmerking zoals de Franse Rafale, Saab Gripen NG of F-18 Super Hornet.”