Antwerpen, daar roert altijd wel iets. Bakermat van wel- en onwelriekende politieke ontwikkelingen, wieg van vernieuwende bewegingen, smeltkroes van stadsproblemen. Combineer dat en je komt uit bij een creatieve poging om samen met gedupeerde buurtbewoners in het verzet te gaan tegen een staaltje stadsknoeiwerk. We kloppen aan bij de Antwerpse kern van de Anarchistische Bond voor tekst en uitleg. Die pikken we eerst op in hun eigen ‘open brief’: rad van tong, radicaal van gedachte, redden ze een buurt!
Een vrije dam tegen kantoorland (Open brief Anarchistisch Buurthuis ’t Kievitje) Het Antwerps stadsbestuur, vastgoedmakelaars en de multinational Alcatel hebben de handen in elkaar geslagen om van de volkse Kievitwijk tussen de Carnotstraat en de Provinciestraat een Antwerpse versie van Manhattan te maken. Ze zijn volop in de weer om hun commerciële natte droom werkelijkheid te laten worden: een steriel economisch centrum met glinsterende hoogbouw, volgestouwd met kantoren, luxewinkels en exclusieve lofts voor bedrijfsmanagers en yuppies. Goed voor hun portefeuilles, een ramp voor de bewoners en het sociale leven van de Kievitwijk. Het Antwerps bestuursakkoord van 2000 stond bol van mooie beloften. Eén van die beloften was de bouw van 4000 sociale woningen als antwoord op de stijgende huurprijzen en op de grote vraag naar goedkope woningen. Deze belofte bleek echter niet meer dan verkiezingspropaganda te zijn. In plaats van sociale woningen werd een nieuw Justitiepaleis gebouwd; wordt 't Eilandje in het noorden van Antwerpen herleid tot een afgeschermde zone met luxeappartementen en dure lofts; en jaagt het stadsbestuur met haar maatregelen en planning, afgestemd op de gegoede middenklasse, de inwoners uit Antwerpen-Dam weg. Nu valt ook het laatste masker af: het stadsbestuur wil de problemen in de Kievitwijk oplossen door de volksbuurt te saneren en om te toveren tot een blits kantorenpark. Vastgoedmakelaars speculeren al enkele jaren in de Kievitwijk. Daardoor staan nu meer dan 70 panden leeg en zijn 50 panden onbewoonbaar verklaard! Niet moeilijk dat de huurprijzen stijgen. De speculanten in de Kievitwijk hebben zich gespecialiseerd in het afzetten en uitzuigen van mensen zonder papieren en inwijkelingen, die vaak geen andere keuze hebben dan schandalige voorwaarden en huurprijzen te aanvaarden. De hele buurt staat trouwens onder verhoogde politiebewaking, wat uiteraard niet ten goede komt aan de sociale samenhang. Politierazzia's, deurwaarders en speciale 'overlast'-maatregelen vormen het regime waaronder de Kievitwijk kreunt. Bij deze problemen komt dan nog eens een officieel werkloosheidscijfer dat schommelt tussen 27 % en 36 %! De neoliberale logica van sociale uitsluiting laat aan het stadsbestuur maar drie keuzes over: mixen, wegjagen of afbreken. Mixen, dat wil zeggen 'gevaarlijke bevolkingsconcentraties' zoveel mogelijk vermijden en verstrooien. Dat mixen is de strategie die het stadsbestuur nu toepast in Antwerpen-Noord om te vermijden dat zij die het niet goed hebben de handen in elkaar slaan en zich verzetten tegen hun onderdrukkers. Wegjagen en afbreken is de strategie die wordt gebruikt in de Kievitwijk: in plaats van terug ruimte te maken voor een leefbare wijk met veel sociale activiteiten, wil het Antwerps stadsbestuur deze wijk saneren en laten degenereren door haar om te bouwen tot een kantorencentrum met exclusieve winkels en dure lofts. En dat terwijl in Antwerpen meer dan 12 % van de kantoorruimte leeg staat! Waar vroeger het Switelhotel stond, komt nu een blits 18 verdiepingen hoog kantorencomplex met 1700 ondergrondse parkeerplaatsen, dat onder andere de nieuwe hoofdzetel van de multinational Alcatel zal worden. De 'collateral damage' dat 22 huizen in de Van Immerseelstraat moeten gesloopt worden om de verkeersdoorstroom draaglijk te houden, neemt het stadsbestuur er zonder problemen bij. Ook de Zoo maakt zich in de Ommeganckstraat schuldig aan dezelfde praktijk: daar moeten 31 huizen wijken voor nieuwe dierengevangenissen. Dat deze plannen - afgestemd op de behoeften van kapitalisten en de hebzuchtige grillen van vastgoedmakelaars - niet ten goede zullen komen aan de leefbaarheid van en aan het sociale leven in de buurt, spreekt voor zich. Symbool voor de veranderingen die de wijk ondergaat, is de nu al twee jaar aanslepende leegstand van het oud Dominicanenklooster tussen de Ploegstraat en de Provinciestraat. In 2001 gingen de Dominicanen er weg, en nu is het klooster pas verkocht aan de Regie der Gebouwen van de Vlaamse Overheid. We vermoeden dat dit monument ook op de slooplijst is komen te staan, om plaats te maken voor nog meer kantoorgebouwen. Dat daarmee een ongelooflijk vat vol sociale mogelijkheden wordt lekgeslagen, is voor het stadsbestuur blijkbaar van geen tel. Om het tij te keren, heeft de Antwerpse kern van de Anarchistische Bond de leegstand van dit grote kloostergebouw gestopt. De bouw van het kantorencomplex op de ruïnes van het Switelhotel gaan we naar alle waarschijnlijkheid niet meer kunnen tegenhouden. Daarom besloten wij om door een kraak en bezetting van het kloostergebouw een dam op te werpen tegen de nakende verdringing en uiteindelijke vernietiging van de Kievitwijk. Voor ons zijn blitse kantoorgebouwen en commerciële luxecentra geen stimulansen voor een leefbare en sociale bruisende wijk. De bezetting van dit kloostergebouw is niet alleen een bescheiden eigenhandige en autonome oplossing van het tekort aan goedkope woningen, maar schept vooral tal van mogelijkheden om de wijk terug zuurstof in te blazen. Tegenover de grijsheid van de plannen van het stadsbestuur, plaatsen wij een bruisend sociaal buurthuis waar ruimte is voor allerlei buurtactiviteiten en initiatieven. Daarom vragen wij de buurtorganisaties, sociale netwerken en individuen om het buurthuis te ondersteunen en actief mee uit te bouwen. Wij dachten alvast aan een weggeefwinkel waar de kapitalistische geldeconomie wordt doorbroken; aan volxkeukens waar we samen koken voor elkaar en voor anderen; aan een infotheek waar je allemaal lekker tegendraadse informatie kan uitlenen; aan een buurtcafé waar mensen elkaar terug kunnen ontmoeten in onze steriele maatschappij,... Bruisende creativiteit tegenover staal en beton. Voor ons gaat deze kraak en de opbouw van dit buurthuis als een dam tegen het oprukkend Kantoorland hand in hand met onze sociale strijd voor een anarchistische samenleving. Daarom baseren wij onze werking op anarchistische principes zoals zelfbeheer en basisdemocratie. Samen met de Kievitwijk gaan wij in het verzet. Een vrijgevochten dam tegen oprukkend Kantoorland en verstikkend stadsbestuur. Juni 2004 Antwerpse kern van de Anarchistische Bond Nu staan we al bijna twee maanden verder. Het concept 'anarchistisch buurthuis' kreeg intussen op verschillende manieren een invulling: een buurtkeuken, een weggeefwinkel en infoactiviteiten. Wat mogen we verstaan onder een buurtkeuken? “Elke dinsdag ontdekken mensen op de buurtkeuken opnieuw het nut en het plezier van samen koken, samen eten en samen afwassen. Zo blijkt samen veganistisch (zonder dierlijke producten) koken best wel mogelijk te zijn – wat bewijst dat er dus ook geen echte redenen zijn om dieren op te sluiten of te vermoorden. De buurtkeuken doorbreekt de sociale categoriseringen ons opgelegd door de overheid, door onszelf te organiseren op een basisdemocratische manier waar niemand wordt uitgesloten. De buurtkeuken is dan ook geen liefdadigheid die van boven (overheid, caritas, 'goedmenende' rijken) naar beneden (de uitgeslotenen en uitgebuitenen) gaat, maar eerder wederzijdse hulp en samenwerking: iedereen kan volgens eigen vermogens een steentje bijdragen. En dan komt de aap uit de mouw: uitgeslotenen, onderdrukten en uitgebuitenen hebben meer baat bij onderlinge samenwerking en zelfbeheer dan bij kleinerende en verdelende verzorging en liefdadigheid door de overheid.” En die weggeefwinkel: zit daar ook een ideologische fundering achter? “In 'onze' kapitalistische maatschappij teren de rijken op kap van de rest. Met hun loonbriefjes, consumptiedwang, uitbuiting en uitsluiting proberen ze ons naar hun pijpen te doen dansen en voor hun profijt te doen werken. Werklozen, interimmers, loonarbeidsters, sans-papiers,.. het kapitaal misbruikt ze allemaal! De weggeefwinkel probeert hier een antwoord op te bieden: iedereen geeft naar vermogen en neemt naar behoeften. Zo werken wij aan een effectieve herverdeling van de rijkdom en ondergraven we langzaam maar zeker de machtspiramide van het kapitalisme. Zonder parasiterende patroons en overheden kunnen wij veel beter in onze behoeften voorzien!” Dan zullen de infoactiviteiten, het derde luik, ongetwijfeld nog meer hameren op de verroeste nagels van wat er scheef loopt in onze samenleving! “Op die wekelijkse infoactiviteit laten we kritische tegengeluiden aan bod komen in een maatschappij waar reclame, media en politici ons proberen te trainen in de aanvaarding van sociale ellende en onderdrukking. Zo weten maar heel weinig mensen dat er op dit moment moderne concentratiekampen bestaan, waar ‘illegaal gemaakten’ worden opgesloten. Zo heeft nog niet iedereen door dat rijken leven op kap van de rest, dat de overheid er niet is om ons te helpen, dat de jacht op werklozen in feite een kruistocht van de multinationals is naar grotere winsten,... Daarom is het in deze tijden van massale misleiding noodzakelijk dat we tijd en plaats maken om onszelf écht te informeren, zonder misleiding van bovenaf, maar in vrijheid en vrijwilligheid.” Knoop je naast dat drieluik ook aan bij wat er reeds in het buurtleven aanwezig is? “In het buurthuis vinden ook activiteiten plaats die niet door de Anarchistische Bond Antwerpen zelf worden georganiseerd. Er waren al culturele activiteiten zoals een tentoonstelling van teken- en schilderwerken en een volledige dag gewijd aan muziek, poëzie en beeldende kunst. Twee kunstenaars hebben ondertussen een atelier betrokken in het gekraakte klooster. Er zijn informatieve en sociale activiteiten zoals rondleidingen door het gebouw en een experimentele ‘tegendraadse bibliotheek’, en op 29 augustus vond een kindernachtspel plaats. Al die activiteiten hebben van een stadskanker een sociale ontmoetingsplaats gemaakt. Er is in de Kievitbuurt terug ruimte om elkaar te ontmoeten en te ontdekken, om zelf activiteiten in elkaar te steken en subversieve plannen uit te broeden, om te dromen en te handelen. Het is een ruimte die niet wordt gecontroleerd en gedicteerd door overheden, die niet draait omwille van commercie, die geen plaats laat aan racisme en seksisme. Het is een ruimte die functioneert op basis van vrijwilligheid, solidariteit en zelfbeheer. Kortom, een anarchistische ruimte.” Het is knap dat jullie samen met de bewoners de buurt willen redden. Maar ‘de vijand’ loert overal en beschikt ongetwijfeld over heel veel macht. Is dit niet vechten tegen de bierkaai, een mooie druppel op een hete plaat? Hopelijk blijft het buurthuis dit keer niet beperkt tot een tijdelijk succes… “Ondanks al dat moois koesteren we geen illusies. De bevolkingspolitiek die het Antwerpse stadsbestuur voert valt niet te stoppen met één tijdelijk succesje. Hun stadsmanagement met bedrieglijke woorden als 'sociale mix' en 'opwaardering van de wijk' wil van het centrum een commerciële glitterbuurt maken waar de rijken zich rustig kunnen wentelen in hun zelfgenoegzaam consumentisme en parasiterend bestaan. Alle andere mensen moeten naar de 'rafelige rand' van de stad verhuizen. De opkuis en uitzuivering van het Zuid was hun pilootproject, aan het Eilandje en de Kievitbuurt zijn ze volop bezig. Ons verzet zal daarom diepgaand, verstrekkend en duurzaam moeten zijn: wij verzetten ons niet alleen tegen de transformatie van de Kievitbuurt in een koud kantoorland, wij verzetten ons tegen het hele stadsmanagement!” Hebben jullie uit de buurt veel mensen meegekregen? “In onze eerste open brief gaven we ons voornemen te kennen om actief met de buurt samen te werken. Verschillende buurtcomités hebben hun steun betuigd. Vele wijkbewoners en vooral de Buurtgroep Kievit zijn actief betrokken geraakt bij de opbouw van deze ‘vrije dam tegen oprukkend kantoorland’. Na jarenlange misleiding en bedrog dachten de politici misschien dat het protest in de Kievitbuurt geneutraliseerd was. Toch lekker niet: het verzet en de samenwerking in de Kievitbuurt groeit elke dag! Bewijs daarvan was het groot buurtfeest op 28 augustus dat we samen met de Buurtgroep Kievit en een aantal wijkbewoners organiseerden. Een feest van verzet en hopelijk een slag in het gezicht van de politici die dachten dat ze het protest gebroken hadden!” Welke eisen hebben jullie concreet aan het stadsbestuur gesteld? “Onze eis - die gedeeld wordt door verschillende buurtgroepen en wijkbewoners - blijft staande: deze bezette ruimte moet een sociale functie krijgen en de grens vormen van het glazen en betonnen kantoorland. In september zou de officiële verkoop plaatsvinden. Eigendom of geen eigendom, het gebruiksrecht voor alle buurtbewoners van dit gebouw en tuin als vrije sociale ruimte gaat voor. Hoe het stadsbestuur reageert? Goh, er komen nogal wat steunbetuigingen uit de gemeentepolitiek en zelfs vanuit het stadsbestuur. Maar dat interesseert ons niet echt. Eerst jaren het Kievitdossier laten verzieken en nu er wat aandacht is, de sympatico uithangen... Dat ze er eens iets aan doen in plaats van plat op hun buik te gaan voor multinationals en projectontwikkelaars en zeemzoete praat te verspreiden!” Het buurthuis heeft het klooster ingenomen als kraakpand. Hadden en hebben jullie daarbij een actiestrategie die aanleunt bij de geweldloosheid als uitgangspunt? “Tuurlijk. Onze strategie is er net eentje van geweld tegen een hele wijk stoppen. En ook uitsluiting is een vorm van geweld die bij ons niet binnenkomt. Maar we zijn zeker geen pacifisten in de zin van passief-isten. Als er iemand bedreigd wordt, gaan we ingrijpen, enkel als het echt niet anders kan ook fysiek. Dat is (zelf)verdediging, geen geweld. We zijn voor een solidaire samenleving en dat betekent soms ook fysiek ingrijpen als er iemand in gevaar is. Ik ga echt niet weerloos toekijken als een vriend van me aangevallen wordt, nee, dan grijp ik in en desnoods lichamelijk of gewapend. Als ik me niet vergis was het zelfs Gandhi die zei ‘als je niets anders kunt doen, moet je de wapens opnemen.’ Anarchisme wil alle geweld uitbannen, ook het geweld tegen de dieren die op je bord eindigen en het institutionele geweld van overheden. Bij mijn weten is er geen andere ideologie die daarin zover gaat, want als je overheden, staten aanvaard en je partijpolitiek organiseert, keur je ook het geweldsmonopolie van staten goed. Die twee kun je niet scheiden. Meedoen aan verkiezingen of meewerken met de overheid is het steunen van dat geweldsmonopolie, of je nu wil of niet. We gaan dus zeer ver in onze geweldloosheid maar ook in solidariteit, verdediging dus.” Daar kunnen we boeken over schrijven… Voor ons, pacifisten, geldt in elk geval óók dat geweldloosheid iets totaal anders is dan passiviteit, dan weerloos staan toekijken. Weerbaar verzet kan echter ook zonder geweld en zonder wapens. Of anders gezegd: er bestaan andere ‘wapens’… Hoe zullen jullie reageren bij een bevel tot ontruiming? “Niet. We gaan daar gewoon niet op reageren. Onze eis is duidelijk: we gaan pas weg als het klooster niet gesloopt wordt en we de zekerheid hebben dat het een publieke invulling krijgt, dat de poorten voor iedereen openblijven dus. We hebben niet de gewoonte om grote politieke blabla te verkopen. Als we willen dat in het klooster niet-commerciële, sociale activiteiten komen, beginnen we daar gewoon aan i.p.v. erover te zeveren. En dat gaat door tot we onze zin krijgen of tot ze ons opsluiten.” Tot slot: hoe ziet dat klooster er eigenlijk uit? Zelfs in de buurt wisten weinigen van het bestaan ervan af! Is het gebouw zelf een waardevol publiek goed dat door jullie actie in de aandacht komt om tegen afbraak beschermd te worden? “Foto's en video's van het gebouw kun je bekijken op http://antwerpen.indymedia.org, zo krijg je al een indruk. Het is geen echt historisch gebouw: het dateert van tussen 1905 en 1923. Maar het is wel zeer waardevol voor de buurt omdat de Kievitwijk geen enkele publieke ruimte heeft: er is geen park of zo en het enige plein dat de wijk rijk was, het Kievitplein, is gejat om er kantoortorens op neer te poten. Maar het gebouw heeft wel degelijk grandeur, dat merken we nu al aan de aantallen mensen die het komen bezoeken. Het zuigt echt mensen binnen en dat komt goed van pas als je de wijk terug een hart, een ontmoetingsplaats wil geven. Maar kom gerust eens af: naar de weggeefwinkel of de buurtkeuken, die is drugs- en alcoholvrij en met die lange gangen en grote tuin is het er zalig voor kinderen. Interview: Peter Jochems KOM DUS MAAR AF: Anarchistisch Buurthuis 't Kievitje Ploegstraat 25, Antwerpen aba@zelfbeheer.be Buurtkeuken: elke dinsdag om 14u koken, rond 18u eten. Infoactiviteit: elke dinsdag rond 20u Weggeefwinkel: elke dinsdag en donderdag van 14 tot 18u
Een vrije dam tegen kantoorland (Open brief Anarchistisch Buurthuis ’t Kievitje) Het Antwerps stadsbestuur, vastgoedmakelaars en de multinational Alcatel hebben de handen in elkaar geslagen om van de volkse Kievitwijk tussen de Carnotstraat en de Provinciestraat een Antwerpse versie van Manhattan te maken. Ze zijn volop in de weer om hun commerciële natte droom werkelijkheid te laten worden: een steriel economisch centrum met glinsterende hoogbouw, volgestouwd met kantoren, luxewinkels en exclusieve lofts voor bedrijfsmanagers en yuppies. Goed voor hun portefeuilles, een ramp voor de bewoners en het sociale leven van de Kievitwijk. Het Antwerps bestuursakkoord van 2000 stond bol van mooie beloften. Eén van die beloften was de bouw van 4000 sociale woningen als antwoord op de stijgende huurprijzen en op de grote vraag naar goedkope woningen. Deze belofte bleek echter niet meer dan verkiezingspropaganda te zijn. In plaats van sociale woningen werd een nieuw Justitiepaleis gebouwd; wordt 't Eilandje in het noorden van Antwerpen herleid tot een afgeschermde zone met luxeappartementen en dure lofts; en jaagt het stadsbestuur met haar maatregelen en planning, afgestemd op de gegoede middenklasse, de inwoners uit Antwerpen-Dam weg. Nu valt ook het laatste masker af: het stadsbestuur wil de problemen in de Kievitwijk oplossen door de volksbuurt te saneren en om te toveren tot een blits kantorenpark. Vastgoedmakelaars speculeren al enkele jaren in de Kievitwijk. Daardoor staan nu meer dan 70 panden leeg en zijn 50 panden onbewoonbaar verklaard! Niet moeilijk dat de huurprijzen stijgen. De speculanten in de Kievitwijk hebben zich gespecialiseerd in het afzetten en uitzuigen van mensen zonder papieren en inwijkelingen, die vaak geen andere keuze hebben dan schandalige voorwaarden en huurprijzen te aanvaarden. De hele buurt staat trouwens onder verhoogde politiebewaking, wat uiteraard niet ten goede komt aan de sociale samenhang. Politierazzia's, deurwaarders en speciale 'overlast'-maatregelen vormen het regime waaronder de Kievitwijk kreunt. Bij deze problemen komt dan nog eens een officieel werkloosheidscijfer dat schommelt tussen 27 % en 36 %! De neoliberale logica van sociale uitsluiting laat aan het stadsbestuur maar drie keuzes over: mixen, wegjagen of afbreken. Mixen, dat wil zeggen 'gevaarlijke bevolkingsconcentraties' zoveel mogelijk vermijden en verstrooien. Dat mixen is de strategie die het stadsbestuur nu toepast in Antwerpen-Noord om te vermijden dat zij die het niet goed hebben de handen in elkaar slaan en zich verzetten tegen hun onderdrukkers. Wegjagen en afbreken is de strategie die wordt gebruikt in de Kievitwijk: in plaats van terug ruimte te maken voor een leefbare wijk met veel sociale activiteiten, wil het Antwerps stadsbestuur deze wijk saneren en laten degenereren door haar om te bouwen tot een kantorencentrum met exclusieve winkels en dure lofts. En dat terwijl in Antwerpen meer dan 12 % van de kantoorruimte leeg staat! Waar vroeger het Switelhotel stond, komt nu een blits 18 verdiepingen hoog kantorencomplex met 1700 ondergrondse parkeerplaatsen, dat onder andere de nieuwe hoofdzetel van de multinational Alcatel zal worden. De 'collateral damage' dat 22 huizen in de Van Immerseelstraat moeten gesloopt worden om de verkeersdoorstroom draaglijk te houden, neemt het stadsbestuur er zonder problemen bij. Ook de Zoo maakt zich in de Ommeganckstraat schuldig aan dezelfde praktijk: daar moeten 31 huizen wijken voor nieuwe dierengevangenissen. Dat deze plannen - afgestemd op de behoeften van kapitalisten en de hebzuchtige grillen van vastgoedmakelaars - niet ten goede zullen komen aan de leefbaarheid van en aan het sociale leven in de buurt, spreekt voor zich. Symbool voor de veranderingen die de wijk ondergaat, is de nu al twee jaar aanslepende leegstand van het oud Dominicanenklooster tussen de Ploegstraat en de Provinciestraat. In 2001 gingen de Dominicanen er weg, en nu is het klooster pas verkocht aan de Regie der Gebouwen van de Vlaamse Overheid. We vermoeden dat dit monument ook op de slooplijst is komen te staan, om plaats te maken voor nog meer kantoorgebouwen. Dat daarmee een ongelooflijk vat vol sociale mogelijkheden wordt lekgeslagen, is voor het stadsbestuur blijkbaar van geen tel. Om het tij te keren, heeft de Antwerpse kern van de Anarchistische Bond de leegstand van dit grote kloostergebouw gestopt. De bouw van het kantorencomplex op de ruïnes van het Switelhotel gaan we naar alle waarschijnlijkheid niet meer kunnen tegenhouden. Daarom besloten wij om door een kraak en bezetting van het kloostergebouw een dam op te werpen tegen de nakende verdringing en uiteindelijke vernietiging van de Kievitwijk. Voor ons zijn blitse kantoorgebouwen en commerciële luxecentra geen stimulansen voor een leefbare en sociale bruisende wijk. De bezetting van dit kloostergebouw is niet alleen een bescheiden eigenhandige en autonome oplossing van het tekort aan goedkope woningen, maar schept vooral tal van mogelijkheden om de wijk terug zuurstof in te blazen. Tegenover de grijsheid van de plannen van het stadsbestuur, plaatsen wij een bruisend sociaal buurthuis waar ruimte is voor allerlei buurtactiviteiten en initiatieven. Daarom vragen wij de buurtorganisaties, sociale netwerken en individuen om het buurthuis te ondersteunen en actief mee uit te bouwen. Wij dachten alvast aan een weggeefwinkel waar de kapitalistische geldeconomie wordt doorbroken; aan volxkeukens waar we samen koken voor elkaar en voor anderen; aan een infotheek waar je allemaal lekker tegendraadse informatie kan uitlenen; aan een buurtcafé waar mensen elkaar terug kunnen ontmoeten in onze steriele maatschappij,... Bruisende creativiteit tegenover staal en beton. Voor ons gaat deze kraak en de opbouw van dit buurthuis als een dam tegen het oprukkend Kantoorland hand in hand met onze sociale strijd voor een anarchistische samenleving. Daarom baseren wij onze werking op anarchistische principes zoals zelfbeheer en basisdemocratie. Samen met de Kievitwijk gaan wij in het verzet. Een vrijgevochten dam tegen oprukkend Kantoorland en verstikkend stadsbestuur. Juni 2004 Antwerpse kern van de Anarchistische Bond Nu staan we al bijna twee maanden verder. Het concept 'anarchistisch buurthuis' kreeg intussen op verschillende manieren een invulling: een buurtkeuken, een weggeefwinkel en infoactiviteiten. Wat mogen we verstaan onder een buurtkeuken? “Elke dinsdag ontdekken mensen op de buurtkeuken opnieuw het nut en het plezier van samen koken, samen eten en samen afwassen. Zo blijkt samen veganistisch (zonder dierlijke producten) koken best wel mogelijk te zijn – wat bewijst dat er dus ook geen echte redenen zijn om dieren op te sluiten of te vermoorden. De buurtkeuken doorbreekt de sociale categoriseringen ons opgelegd door de overheid, door onszelf te organiseren op een basisdemocratische manier waar niemand wordt uitgesloten. De buurtkeuken is dan ook geen liefdadigheid die van boven (overheid, caritas, 'goedmenende' rijken) naar beneden (de uitgeslotenen en uitgebuitenen) gaat, maar eerder wederzijdse hulp en samenwerking: iedereen kan volgens eigen vermogens een steentje bijdragen. En dan komt de aap uit de mouw: uitgeslotenen, onderdrukten en uitgebuitenen hebben meer baat bij onderlinge samenwerking en zelfbeheer dan bij kleinerende en verdelende verzorging en liefdadigheid door de overheid.” En die weggeefwinkel: zit daar ook een ideologische fundering achter? “In 'onze' kapitalistische maatschappij teren de rijken op kap van de rest. Met hun loonbriefjes, consumptiedwang, uitbuiting en uitsluiting proberen ze ons naar hun pijpen te doen dansen en voor hun profijt te doen werken. Werklozen, interimmers, loonarbeidsters, sans-papiers,.. het kapitaal misbruikt ze allemaal! De weggeefwinkel probeert hier een antwoord op te bieden: iedereen geeft naar vermogen en neemt naar behoeften. Zo werken wij aan een effectieve herverdeling van de rijkdom en ondergraven we langzaam maar zeker de machtspiramide van het kapitalisme. Zonder parasiterende patroons en overheden kunnen wij veel beter in onze behoeften voorzien!” Dan zullen de infoactiviteiten, het derde luik, ongetwijfeld nog meer hameren op de verroeste nagels van wat er scheef loopt in onze samenleving! “Op die wekelijkse infoactiviteit laten we kritische tegengeluiden aan bod komen in een maatschappij waar reclame, media en politici ons proberen te trainen in de aanvaarding van sociale ellende en onderdrukking. Zo weten maar heel weinig mensen dat er op dit moment moderne concentratiekampen bestaan, waar ‘illegaal gemaakten’ worden opgesloten. Zo heeft nog niet iedereen door dat rijken leven op kap van de rest, dat de overheid er niet is om ons te helpen, dat de jacht op werklozen in feite een kruistocht van de multinationals is naar grotere winsten,... Daarom is het in deze tijden van massale misleiding noodzakelijk dat we tijd en plaats maken om onszelf écht te informeren, zonder misleiding van bovenaf, maar in vrijheid en vrijwilligheid.” Knoop je naast dat drieluik ook aan bij wat er reeds in het buurtleven aanwezig is? “In het buurthuis vinden ook activiteiten plaats die niet door de Anarchistische Bond Antwerpen zelf worden georganiseerd. Er waren al culturele activiteiten zoals een tentoonstelling van teken- en schilderwerken en een volledige dag gewijd aan muziek, poëzie en beeldende kunst. Twee kunstenaars hebben ondertussen een atelier betrokken in het gekraakte klooster. Er zijn informatieve en sociale activiteiten zoals rondleidingen door het gebouw en een experimentele ‘tegendraadse bibliotheek’, en op 29 augustus vond een kindernachtspel plaats. Al die activiteiten hebben van een stadskanker een sociale ontmoetingsplaats gemaakt. Er is in de Kievitbuurt terug ruimte om elkaar te ontmoeten en te ontdekken, om zelf activiteiten in elkaar te steken en subversieve plannen uit te broeden, om te dromen en te handelen. Het is een ruimte die niet wordt gecontroleerd en gedicteerd door overheden, die niet draait omwille van commercie, die geen plaats laat aan racisme en seksisme. Het is een ruimte die functioneert op basis van vrijwilligheid, solidariteit en zelfbeheer. Kortom, een anarchistische ruimte.” Het is knap dat jullie samen met de bewoners de buurt willen redden. Maar ‘de vijand’ loert overal en beschikt ongetwijfeld over heel veel macht. Is dit niet vechten tegen de bierkaai, een mooie druppel op een hete plaat? Hopelijk blijft het buurthuis dit keer niet beperkt tot een tijdelijk succes… “Ondanks al dat moois koesteren we geen illusies. De bevolkingspolitiek die het Antwerpse stadsbestuur voert valt niet te stoppen met één tijdelijk succesje. Hun stadsmanagement met bedrieglijke woorden als 'sociale mix' en 'opwaardering van de wijk' wil van het centrum een commerciële glitterbuurt maken waar de rijken zich rustig kunnen wentelen in hun zelfgenoegzaam consumentisme en parasiterend bestaan. Alle andere mensen moeten naar de 'rafelige rand' van de stad verhuizen. De opkuis en uitzuivering van het Zuid was hun pilootproject, aan het Eilandje en de Kievitbuurt zijn ze volop bezig. Ons verzet zal daarom diepgaand, verstrekkend en duurzaam moeten zijn: wij verzetten ons niet alleen tegen de transformatie van de Kievitbuurt in een koud kantoorland, wij verzetten ons tegen het hele stadsmanagement!” Hebben jullie uit de buurt veel mensen meegekregen? “In onze eerste open brief gaven we ons voornemen te kennen om actief met de buurt samen te werken. Verschillende buurtcomités hebben hun steun betuigd. Vele wijkbewoners en vooral de Buurtgroep Kievit zijn actief betrokken geraakt bij de opbouw van deze ‘vrije dam tegen oprukkend kantoorland’. Na jarenlange misleiding en bedrog dachten de politici misschien dat het protest in de Kievitbuurt geneutraliseerd was. Toch lekker niet: het verzet en de samenwerking in de Kievitbuurt groeit elke dag! Bewijs daarvan was het groot buurtfeest op 28 augustus dat we samen met de Buurtgroep Kievit en een aantal wijkbewoners organiseerden. Een feest van verzet en hopelijk een slag in het gezicht van de politici die dachten dat ze het protest gebroken hadden!” Welke eisen hebben jullie concreet aan het stadsbestuur gesteld? “Onze eis - die gedeeld wordt door verschillende buurtgroepen en wijkbewoners - blijft staande: deze bezette ruimte moet een sociale functie krijgen en de grens vormen van het glazen en betonnen kantoorland. In september zou de officiële verkoop plaatsvinden. Eigendom of geen eigendom, het gebruiksrecht voor alle buurtbewoners van dit gebouw en tuin als vrije sociale ruimte gaat voor. Hoe het stadsbestuur reageert? Goh, er komen nogal wat steunbetuigingen uit de gemeentepolitiek en zelfs vanuit het stadsbestuur. Maar dat interesseert ons niet echt. Eerst jaren het Kievitdossier laten verzieken en nu er wat aandacht is, de sympatico uithangen... Dat ze er eens iets aan doen in plaats van plat op hun buik te gaan voor multinationals en projectontwikkelaars en zeemzoete praat te verspreiden!” Het buurthuis heeft het klooster ingenomen als kraakpand. Hadden en hebben jullie daarbij een actiestrategie die aanleunt bij de geweldloosheid als uitgangspunt? “Tuurlijk. Onze strategie is er net eentje van geweld tegen een hele wijk stoppen. En ook uitsluiting is een vorm van geweld die bij ons niet binnenkomt. Maar we zijn zeker geen pacifisten in de zin van passief-isten. Als er iemand bedreigd wordt, gaan we ingrijpen, enkel als het echt niet anders kan ook fysiek. Dat is (zelf)verdediging, geen geweld. We zijn voor een solidaire samenleving en dat betekent soms ook fysiek ingrijpen als er iemand in gevaar is. Ik ga echt niet weerloos toekijken als een vriend van me aangevallen wordt, nee, dan grijp ik in en desnoods lichamelijk of gewapend. Als ik me niet vergis was het zelfs Gandhi die zei ‘als je niets anders kunt doen, moet je de wapens opnemen.’ Anarchisme wil alle geweld uitbannen, ook het geweld tegen de dieren die op je bord eindigen en het institutionele geweld van overheden. Bij mijn weten is er geen andere ideologie die daarin zover gaat, want als je overheden, staten aanvaard en je partijpolitiek organiseert, keur je ook het geweldsmonopolie van staten goed. Die twee kun je niet scheiden. Meedoen aan verkiezingen of meewerken met de overheid is het steunen van dat geweldsmonopolie, of je nu wil of niet. We gaan dus zeer ver in onze geweldloosheid maar ook in solidariteit, verdediging dus.” Daar kunnen we boeken over schrijven… Voor ons, pacifisten, geldt in elk geval óók dat geweldloosheid iets totaal anders is dan passiviteit, dan weerloos staan toekijken. Weerbaar verzet kan echter ook zonder geweld en zonder wapens. Of anders gezegd: er bestaan andere ‘wapens’… Hoe zullen jullie reageren bij een bevel tot ontruiming? “Niet. We gaan daar gewoon niet op reageren. Onze eis is duidelijk: we gaan pas weg als het klooster niet gesloopt wordt en we de zekerheid hebben dat het een publieke invulling krijgt, dat de poorten voor iedereen openblijven dus. We hebben niet de gewoonte om grote politieke blabla te verkopen. Als we willen dat in het klooster niet-commerciële, sociale activiteiten komen, beginnen we daar gewoon aan i.p.v. erover te zeveren. En dat gaat door tot we onze zin krijgen of tot ze ons opsluiten.” Tot slot: hoe ziet dat klooster er eigenlijk uit? Zelfs in de buurt wisten weinigen van het bestaan ervan af! Is het gebouw zelf een waardevol publiek goed dat door jullie actie in de aandacht komt om tegen afbraak beschermd te worden? “Foto's en video's van het gebouw kun je bekijken op http://antwerpen.indymedia.org, zo krijg je al een indruk. Het is geen echt historisch gebouw: het dateert van tussen 1905 en 1923. Maar het is wel zeer waardevol voor de buurt omdat de Kievitwijk geen enkele publieke ruimte heeft: er is geen park of zo en het enige plein dat de wijk rijk was, het Kievitplein, is gejat om er kantoortorens op neer te poten. Maar het gebouw heeft wel degelijk grandeur, dat merken we nu al aan de aantallen mensen die het komen bezoeken. Het zuigt echt mensen binnen en dat komt goed van pas als je de wijk terug een hart, een ontmoetingsplaats wil geven. Maar kom gerust eens af: naar de weggeefwinkel of de buurtkeuken, die is drugs- en alcoholvrij en met die lange gangen en grote tuin is het er zalig voor kinderen. Interview: Peter Jochems KOM DUS MAAR AF: Anarchistisch Buurthuis 't Kievitje Ploegstraat 25, Antwerpen aba@zelfbeheer.be Buurtkeuken: elke dinsdag om 14u koken, rond 18u eten. Infoactiviteit: elke dinsdag rond 20u Weggeefwinkel: elke dinsdag en donderdag van 14 tot 18u