Ende Gelände („tot hier en niet verder”) is een grootschalige actie van burgerlijke ongehoorzaamheid in Duitsland, gericht tegen de winning van bruinkool. Trainers waren er ook dit jaar bij, om training te geven, maar ook om deel te nemen aan de actie en om inspiratie op te doen voor komende trainingen.
Met de acties legden een 2000-tal deelnemers een Duitse bruinkoolmijn urenlang stil. Wie zich de Bomspotting en Nato Game Over acties nog voor de geest kan halen, bij Ende Gelände wordt een gelijkaardige tactiek gebruikt: de vijfvingertactiek. Hierbij splitsen de actievoerders zich op in verschillende teams of vingers om tegelijkertijd hun doelwit te bereiken. Eén groep ging de mijn in, terwijl verschillende andere groepen of “vingers” op de sporen gingen zitten om het kolentransport tegen te houden. De kampvinger maakte een zorgzame ondersteuning mogelijk. De mijn en bijbehorende elektriciteitscentrales worden uitgebaat door het Duitse bedrijf RWE en vormen samen één van de grootste bronnen van CO2-uitstoot in Europa. RWE moest door de actie de capaciteit van haar centrale gedurende 20 uur terugschroeven. Achthonderd actievoerders werden tijdelijk vastgehouden.
Actietraining
Trainers van Vredesactie gaven eerst een inhoudelijke cursus rond de impact van sociale bewegingen, in het kader van de Degrowth summerschool die aan de acties eind augustus vooraf ging. Daarna vervoegden ze het Duitstalige trainersnetwerk Skills 4 Action om bijna duizend deelnemers een voorbereidende actietraining te geven. An: “De trainerservaring die we hebben opgebouwd tijdens de Bomspotting en NATO-GAME OVER-acties zorgt ervoor dat we vlot met onze Duitse collega’s kunnen samenwerken. Maar training geven aan groepen tot honderd mensen blijft een uitdaging!”
Affiniteitsgroep
Als affiniteitsgroep (dat is een groep van 6-10 personen die samen blijft) in de actie namen de trainers de facilitatie van de meetings tijdens de actie voor hun rekening. Ze sloten aan bij de queer/feministische-vinger, één van de 10 vingers die zich rond een eigen thema of identiteit organiseerden. Zo werden binnenin de actie verschillende aspecten van klimaatrechtvaardigheid in de verf gezet zoals mobiliteit, landbouw, arbeidersstrijd en feminisme.
De keuze voor deze vinger was evident. De trainersgroep focust in de manier waarop ze trainingen begeleidt of sessies faciliteert steeds op de participatie van minderheden en op (informele) machtsrelaties die vaak met een verworven of toegekende machtspositie te maken hebben. Gender is hier een voorbeeld van. Personen uit minderheidsgroepen of in een minderheidsrol worden vaak door het (soms onbewuste) gedrag van de meerderheid de mond gesnoerd. In de rol van trainer-facilitator trachten we hier aandacht voor te hebben door bijvoorbeeld niet steeds cismannen* (als eerste) het woord te geven, en de openheid te creëren om elkaar hierover aan te spreken.
Anja, één van de nieuwere trainsters: “Op die manier voerden we niet enkel een strijd voor het klimaat, maar werkten we tegelijkertijd aan een samenleving met minder ongelijkheid, doordat we een veilige sfeer creëerden waarin we samen aan die machtssystemen kunnen werken. Voor sommigen (vooral mensen die op vlak van gender tot de “mainstream” behoren) was dit een eye-opener, het deed hen stilstaan bij de privileges die ze in het dagelijks leven ervaren.”
Trainster Annelies: ”In de queer-feministische vinger werd een oprechte poging gedaan om op een transparante en participatieve manier aan massale burgerlijke ongehoorzaamheid te doen. Dit betekent onder andere dat er een cultuur werd geschapen van zorgen voor elkaar, zo veel mogelijk samen beslissingen nemen, het activistische macho-gedrag aan te kaarten, zichtbare actierollen te delen en verdelen. En er werd verder slim, rusting en vastberaden actie gevoerd.“
Consensus tijdens een actie?
Participatie & consensus tijdens de Ende Gelände acties werd bereikt door “on-the-spot” assemblees of spokescouncils te organiseren. Is het nu midden op straat of op de sporen, de bedoeling is dat alle actievoerders betrokken blijven in het verloop van de actie. Hoe doe je dit met 300 mensen? Elke affiniteitsgroep stuurt een afgevaardigde of spokes naar de spokescouncil.
Anja: “Ik ken geen enkele plek waar besluitvorming op zo’n basisdemocratische manier gebeurt als daar, zelfs tijdens momenten van spanning. Op elk moment was ik er van overtuigd dat de volledige groep samen besliste, en dat ieders stem even belangrijk was. We streefden ernaar dat zoveel mogelijk verschillende mensen aan bod kwamen. Als trainer kun je openheid voor gesprek creëren en tegelijkertijd stevig het kader bewaken, bijvoorbeeld door te vragen om het zo bondig mogelijk te houden of om niets te herhalen dat al gezegd werd. Ook vatten ze de verschillende voorstellen en/of bezorgdheden samen, zodat elke afgevaardigde wist wat mee terug te nemen naar zijn/haar affiniteitsgroep. Doordat de besluitvorming op die manier gebeurde, hadden we er heel veel vertrouwen in. Dat maakte het ook makkelijker om als affiniteitsgroep te zeggen ‘ook als de vinger iets beslist dat niet 100% onze mening is, gaan we er in mee, want de groep als geheel heeft dit beslist’ of ‘over dit onderwerp hebben wij te weinig expertise. We laten de beslissing over aan de anderen, en vertrouwen op hun kennis en ervaring'.”
Let’s go and let’s go together!
De initiatiefneemsters van deze vinger hadden een andere manier van organiseren en samenwerken voor ogen.
Molly uit onze affiniteitsgroep: “In acties als deze neemt macho-gedrag vaak de bovenhand met cis-mannen (*) die via megafoons voorroepen en de voorste lijn met spandoeken bemannen; maar niet in deze vinger. Het werd gedragen door vrouwen en “niet-binaire” personen. We ervaarden een unieke samenwerking, ondersteuning en een sterke en gedisciplineerde vinger. We liepen niet, we liepen niet in paniek alle kanten op en braken door 4 politielijnen in 3 uur tijd. Iedereen kwam op het treinspoor terecht. We herdefinieerden wat het betekent om “sterk te zijn.”
Mathias, die deelneemt aan het Train de trainerstraject, beaamt:
"Queer finger stick together," was waarschijnlijk de zin die het vaakst door onze "mic check"(**) omgeroepen werd. Niet alleen omdat het praktisch zinvol is om samen te blijven, het was meer dan dat. "Sticking together" was in onze vinger niet alleen een ruimtelijk gegeven, maar ook emotioneel. Gaten in de lijn werden niet opgevuld door de achtersten harder te laten lopen, maar omdat de voorste lijn vertraagde. "No-one left behind" was hier geen macho-motto voor stoere heldenverhalen, maar betekende gewoon zorg dragen voor elkaar en garanderen dat iedereen mee kan en zich goed voelt tijdens de actie.”
Molly: “Dat het zo veilig en ondersteunend voelde in een chaotische en onvoorspelbare situatie verraste me. Ik heb me nooit zekerder gevoeld dan in de afgelopen 48 uur dat een andere wereld mogelijk is.”
En Ende Gelände gaat verder: tijdens de klimaatonderhandelingen in Bonn zullen actievoerders opnieuw op 4-5 November infrastructuur blokkeren in het Duitse Rijngebied. Meer info over Ende Gelände vind je op www.ende-gelaende.org
Wil je meer weten over het werk van onze trainersgroep, lees dan hier verder.
Dit artikel verschijnt in verkorte versie in de komende actiekrant. Wil je het hierop volgende exemplaar ontvangen, schrijf je dan hier in.
*Cisgender (of "cisseksualiteit") is een Engelstalige term waarmee mensen worden aangeduid van wie de seksuele identiteit overeenkomt met het biologische geslacht waarmee zij geboren zijn. De term wordt doorgaans gebruikt als het tegendeel van transgender, waarbij het biologische geslacht en identiteit niet overeenkomen.
(**) Deze vorm van communicatie komt voort uit de Occupy-beweging. Activisten herhalen meerdere malen een aankondiging zodat de informatie zich als een golfbeweging over een grote groep activisten kan verspreiden