Total voor de rechter in Frankrijk
Elke pijplijn brengt enorme risico’s op vlak van mensenrechten en milieu met zich mee. Denk aan vervuiling, onteigening, verlies van grond, natuur en drinkbaar water. De risico’s zijn het grootst voor vrouwen, die vaak afhankelijk zijn van kleinschalige landbouw en meestal geen toegang hebben tot besluitvormingsprocessen.
Ondertussen stapelt het bewijsmateriaal van de schade die EACOP veroorzaakt in Oeganda en Tanzania zich op. Alleen al voor de putten die Total zal graven aan het Albertmeer moeten 31.000 mensen gedwongen verhuizen. De pijplijn loopt door 178 dorpen in Oeganda en 231 in Tanzania, waardoor nog eens tienduizenden mensen zullen moeten verhuizen.
Total maakt zich ook schuldig aan belastingontwijking op grote schaal in verschillende fases van het project. Oxfam schatte dat de Oegandese overheid hierdoor 287 miljoen dollar aan belastinginkomsten zal mislopen over de 25 jaar dat het project duurt.
Zowel Oeganda als Tanzania zijn bij de slechtste leerlingen van de klas wat betreft vrije meningsuiting en persvrijheid. Advocaten, journalisten, activisten en medewerkers van NGO’s worden geschaduwd, bedreigd en aangevallen. Het is voor organisaties ondertussen moeilijk om in de regio rond te reizen voor onderzoek en om getuigenissen te verzamelen van slachtoffers. De twee Oegandezen die getuigen in de Franse rechtszaak tegen Total, activist Jelousy Mugisha en landbouwer Fred Mwesigwa werden geïntimideerd, bedreigd, gearresteerd en ondervraagd.
De situatie werd al door verschillende internationale organisaties aangeklaagd. Ook de resolutie van het Europees Parlement enkele maanden geleden veroordeelde de flagrante schendingen van de mensenrechten in de marge van grote fossiele projecten in Oeganda en Tanzania.
In oktober 2019 besloten zes Franse organisaties om naar de rechtbank te trekken en Total voor haar activiteiten verantwoordelijk te houden. Onder andere Friends of the Earth France en Survie daagden de fossiele brandstofgigant voor de rechtbank, omdat het project in Oeganda en Tanzania schade toebrengt aan mens en milieu. Het is de eerste rechtszaak die gebruikmaakt van een nieuwe wet die Franse multinationale bedrijven juridisch aansprakelijk maakt voor de impact van hun activiteiten wereldwijd. Een eerste zitting staat gepland voor 7 december 2022.
De Franse zorgplicht wet
In 2017 werd in Frankrijk een nieuwe zogenaamde zorgplichtwet goedgekeurd. De wet verplicht Franse bedrijven met meer dan 5.000 werknemers in Frankrijk, of 10.000 werknemers wereldwijd om maatregelen te nemen die voorkomen dat hun activiteiten schade toebrengen aan mens en milieu.
Concreet moeten de bedrijven op wie de wet van toepassing is jaarlijks een plan publiceren waarin mogelijke schendingen van mensenrechten of potentiële schade aan het milieu tijdens hun activiteiten in kaart gebracht worden. Op basis van die risico’s moeten bedrijven voorzorgsmaatregelen formuleren en implementeren over de gehele keten.
In de wet is een meldingsmechanisme voorzien, waarmee bedrijven op hun verplichtingen gewezen kunnen worden. Ook voorziet de wet de mogelijkheid om bedrijven voor de rechter te dagen en een schadevergoeding op te leggen wanneer verplichtingen niet werden nagekomen.
