Lees het rapport Deadly Trade over de Europese wapenhandel naar Mexico waar Vredesactie aan meewerkte hier.
Op 9 december publiceerden negen organisaties uit Mexico, Italië, VS, Duitsland, Tsjechië, Israël en België het rapport “Deadly Trade: How European and Israeli arms exports are accelerating violence in Mexico”. Daarin brengen ze de wapenstroom en de gevolgen ervan in kaart. Vredesactie werkte mee aan het onderzoek.
Europa bewapent de Mexicaanse politie
Tussen 2006 en 2018 verkreeg de Mexicaanse politie 238.000 wapens van Europese en Israëlische makelij, voldoende om elke federale en lokale agent mee te bewapenen.
De politie kocht die wapens van het leger. Alleen het leger is in Mexico immers bevoegd om wapens te importeren. Als het leger Europese wapens aan politiediensten doorverkoopt, dan moeten Europese lidstaten daar toestemming voor geven vóór de wapens naar Mexico uitgevoerd worden. Dat is geen onbelangrijk detail: politiediensten hebben in verschillende deelstaten sterke banden met de georganiseerde misdaad en zijn betrokken bij zware mensenrechtenschendingen. Hier loopt het al mis. Voor slechts een kwart van de wapens die aan de politie werden doorverkocht vroeg Mexico deze toestemming. Deze schending van de leveringsvoorwaarden inspireert weinig vertrouwen.
Ook België verkocht een aanzienlijke hoeveelheid wapens aan Mexico, voornamelijk machinegeweren, bestemd voor het leger. De politie verkreeg 1064 vuurwapens van de Belgische wapenfabrikant FN Herstal. Het meest geleverde wapen is het beruchte pistool “FN Five-seveN”. De Belgische wapenindustrie verdiende er goed mee: de vergunde wapenexport naar Mexico is 102 miljoen euro waard. Geen enkel ander Europees land leverde sinds 2008 voor zulke hoge bedragen vergunningen af voor de export van vuurwapens naar Mexico.
Werd Mexico daarmee veiliger?
Helpen de Europese wapenleveringen de Mexicaanse regering om het geweld in te dijken? Helaas niet.
In 1997 werden 15% van alle moorden met vuurwapens gepleegd. In 2000 steeg dat naar 50%. In 2019 liep dat verder op tot meer dan 70%, met een ongezien hoog aantal dodelijke slachtoffers: op één jaar tijd stierven maar liefst 24.000 mensen door een vuurwapen. De kans om met een vuurwapen vermoord te worden ligt in Mexico daarmee 33 keer hoger als in België. In 2019 werden 6,2 miljoen misdaden gerapporteerd waarmee het slachtoffer met een vuurwapen bedreigd of beschoten werd.
Met het drugsgeld dat in Mexico circuleert gaan de kartels een heuse wapenwedloop met de publieke strijdmachten aan. Dat vraagt uiteraard een krachtdadig beleid van de Mexicaanse regering. Maar het naïeve uitgangspunt dat geweld met meer geweld opgelost kan worden, heeft nu ook in Mexico haar houdbaarheidsdatum overschreden. Waar loopt het dan precies mis?
Mexicaanse ordediensten zetten Europese wapens in voor mensenrechtenschendingen
Niet alleen escaleert het geweld, het leger en de politie zijn ook zelf verantwoordelijk voor een enorm aantal burgerslachtoffers.
In alle deelstaten waar het leger, de grootste ontvanger van Belgische vuurwapens, deelneemt aan de bestrijding van drugskartels, steeg het aantal moorden substantieel. Al 4.588 burgers lieten sinds 2006 het leven in confrontaties met het Mexicaanse leger. De verhouding tussen militaire en burgerslachtoffers is verontrustend: voor elke omgekomen militair verliezen zeventien burgers het leven.
Ook het optreden van de politie gooit vaak alleen maar olie op het vuur. In november 2020 loste de politie van Cancún verschillende schoten op een manifestatie tegen het toenemend dodelijk geweld tegen vrouwen. Zo wilde de politie deze vreedzame betoging uiteen drijven. Drie mensen, waaronder een journalist, belandden met schotwonden in het ziekenhuis.
Dit is slechts één van de vele voorbeelden van machtsmisbruik door de politie. Er is bijna geen land in de hele wereld waar burgers zo weinig vertrouwen hebben in hun politiediensten als Mexico. Houden Europese regeringen daar rekening mee wanneer ze beslissen om die ordediensten tot de tanden te bewapenen?
Corrupte politie sluist wapens door van Europese fabrieken naar drugkartels
De vuurwapens die aan de Mexicaanse ordediensten worden verkocht maken ook slachtoffers doordat ze uiteindelijk bij criminele bendes terechtkomen.
De grens tussen politie en georganiseerde misdaad is in Mexico bijzonder dun. De voorbeelden van samenwerking tussen politie en bendes bij ontvoeringen en gedwongen verdwijningen zijn legio. Dat de Mexicaanse politie tussen 2006 en 2017 meer de 20.000 wapens opgaf als ‘gestolen of verloren’ is dan ook bijzonder verontrustend. In sommige staten verdwenen zo tot zelfs 20% van alle dienstwapens definitief van de radar. Betrokken agenten moeten nauwelijks verantwoording afleggen voor het verlies.
De gevolgen zijn dramatisch. Het Mexicaanse ministerie van defensie rapporteerde dat bijna 9000 Europese vuurwapens teruggevonden werden op plaatsen delict. Die wapens waren dus in handen van criminele groeperingen. Onder die wapens werden ook 180 Belgische wapens aangetroffen, voornamelijk wapentypes die voor exclusief gebruik door de Mexicaanse politie bestemd waren.
Eenmaal die Europese wapens het politiestation verlaten hebben, heeft niemand nog greep op wie ze gebruikt en welke belangen ermee verdedigd worden. Onderzoek op basis van online beschikbare bronnen geeft daar aanwijzingen over. Het ‘BelgianArms’ onderzoek, waarvoor Vredesactie in 2019 met journalisten samenwerkte, toonde onder andere hoe de FN Five-seveN veelvuldig in de arsenalen van verschillende drugkartels voorkomt. Dit wapen staat bekend als de ‘Matapolicias’ (vrij vertaald: de flikkendoder). Het pistool schiet door kogelvrije vesten, helmen en politieschilden heen en is daarom enorm populair bij de Mexicaanse drugskartels.
Ook journalisten worden slachtoffer van Belgische wapens. Op 3 maart 2013 werd Jaime Guadalupe van het nieuwsplatform Ojinaga Noticias vermoord, vermoedelijk omdat hij een foto nam van een kartellid. De dader gebruikte een FN Five-seveN.
Wapenexport stoppen
Europese wapens belanden bij alle partijen in de Mexicaanse drugsoorlog. Zowel kartels en ordediensten als journalisten en andere burgers worden ermee onder schot genomen. De naïeve veronderstelling dat meer wapens zorgen voor veiligheid, gaat niet op. Meer wapens betekenen in deze context enkel meer en dodelijker geweld.
Dat maakt de Europese wapenleveringen niet enkel onethisch, maar ook strijdig met de regelgeving over wapenhandel. Volgens de EU-regels over wapenexport mogen lidstaten geen vergunning verlenen als de wapens voor interne repressie zullen gebruikt worden, als er mensenrechtenschendingen mee worden gepleegd of als er een risico bestaat dat de wapens in foute handen terechtkomen.
Europese overheden moeten hun verantwoordelijkheid nemen en de wapenexportregels respecteren. Duitsland gaf al het goede voorbeeld. Omwille van de problematische mensenrechtensituatie laat het al sinds 2010 geen export van vuurwapens naar Mexico meer toe. Het is tijd dat ook de Belgische wapenexport naar Mexico stopt.