ZIM: met een brede coalitie zorgden we voor een strafonderzoek
Door middel van vragen van openbaarheid van bestuur, zowel rechtstreeks als via de Antwerpse gemeenteraad, kregen we zicht op de lading van schepen met bestemming Israël. Zo bleek dat de Israëlische rederij ZIM vorig jaar bijna 250 ton munitie en 20 ton ontstekingsmechanismes had doorgevoerd via de haven van Antwerpen. Dit alles zonder de nodige vergunningen. Vredesactie diende daartegen klacht in met burgerlijke partijstelling en kreeg daarbij versterking van een hele reeks middenveldorganisaties (11.11.11, Broederlijk Delen, Oxfam, Al Haq Europe, De-Colonizer, Association Belgo-Palestinienne, Palestina Solidariteit, Intal, en Vrede vzw). Dit deden we op basis van schendingen van het Vlaamse Wapenhandeldecreet. Het resultaat is dat er een onderzoeksrechter werd aangesteld en er nu een gerechtelijk onderzoek loopt naar die illegale doorvoer. Dat de doorvoer daarmee volledig wordt stilgelegd is geen absolute zekerheid. Maar omdat het nu waarschijnlijk is dat elke nieuwe doorvoer onmiddellijk aan de ketting wordt gelegd, is de kans groot dat dit in de praktijk wel het geval is.
Challenge Airlines: van Occupation Airlines tot Genocide Airlines
Het tweede doorvoer-dossier is dat van Challenge Airlines. Deze Belgisch-Israëlische luchtvaartmaatschappij is actief op de luchthaven van Luik-Bierset, en speelt een belangrijke rol in de Israëlische bezettingspolitiek. Zo verzorgen ze bijvoorbeeld de uitvoer van landbouwgoederen uit Israëlische nederzettingen in Palestijns gebied naar de Benelux. Maar ze faciliteren ook de aanvoer van militair materiaal vanuit de VS naar Israël. Sinds oktober met een reeks rechtstreekse vluchten, maar vermoedelijk al jaren op commerciële vluchten met een tussenstop in Bierset.
We vermoedden dat deze doorvoer al lang bestond, maar eerdere pogingen om daar informatie over te verkrijgen vingen bot. Toen hij geconfronteerd werd met de vluchtgegevens, moest de CEO van Challenge Airlines in november hun rol in de wapentransporten wel toegeven. Onze overheden bleven het probleem echter ontkennen. Daarom schreven we zo veel mogelijk instanties aan waar mogelijks informatie te vinden was met een vragen van openbaarheid van bestuur. En dat leverde een merkwaardig maar spectaculair resultaat op. Merkwaardig omdat verschillende instanties op federaal niveau elkaar tegenspraken en blijkbaar elkaar niet informeerden of die informatie negeerden. Spectaculair omdat er snel een enorme stroom aan militair materiaal zichtbaar werd, gespreid over enkele maanden tijd.
Bij de FOD Mobiliteit moet voor luchtvervoer van wapens en munitie telkens toelating worden gevraagd. Dat aanvraagformulier staat op hun website en we vroegen dan ook alle aanvragen en toestemmingen op voor vervoer van wapens en munitie naar Israël. Het antwoord was verbijsterend: er werd geen enkele aanvraag gedaan en dus geen enkele toelating gegeven.
De FOD Economie heeft een andere rol: zij controleren de veiligheid van het vervoer van gevaarlijke goederen. Daarvoor vragen vervoerders toelating en overhandigen ze hun vervoersdocumenten. Niet alle militaire ladingen zijn “gevaarlijke goederen”, enkel munitie of onderdelen die kunnen ontploffen of in brand vliegen tijdens het transport. Deze documenten geven dus enkel een gedeeltelijk zicht op militaire ladingen, maar toen we ze opvroegen voor vluchten naar Israël, kregen we meer dan 60 verschillende verzendingen van militair materiaal te zien tussen begin oktober 2023 en begin maart 2024!
Zo waren er enkele ladingen met onderdelen van F-35 en F-16 gevechtsvliegtuigen. Opvallend hierbij was ook dat de Nevatim luchtmachtbasis, vanwaar Israëlische gevechtsvliegtuigen opstijgen voor bombardementen op Gaza, vernoemd werd als bestemming, evenals het Israëlische ministerie van defensie. Dat deze ladingen “de versterking van de militaire capaciteit van Israël” inhoudt valt moeilijk te ontkennen. Dit terwijl er al in 2009 beslist werd om zulke doorvoer of uitvoer niet meer toe te laten. Ook gaat het hier om het soort materiaal waarvoor de Nederlandse rechtbank in februari de uitvoer verboden heeft.
Waar kregen we nog zicht op? Meer dan 50 ton munitie en munitie-onderdelen bestemd voor IMI, de belangrijkste munitieleverancier van het Israëlische leger. Verder spreken we over ontstekingsmechanismes voor luchtbommen en precision-guided munitie, een tiental ton crowd-control munitie, en diverse onderdelen voor militair materieel.
Rood licht voor Challenge Airlines
We overhandigden dit samen met onze Franstalige partners aan de pers en kondigden juridische stappen aan tegen de bevoegde overheden. De Waalse overheid, enerzijds, omdat hun wapenhandeldecreet gebrekkig is, en het dit soort doorvoer niet reguleert. Een gat in de wetgeving waar Challenge Airlines heel bewust misbruik van maakte, zoals bleek uit e-mails die in de overhandigde documentatie zaten. Anderzijds kreeg de federale minister van mobiliteit, Gilkinet, een ingebrekestelling omdat hij de toelating voor het vervoer van wapens door het Belgische luchtruim kon weigeren, en de luchtvrachten waarvoor geen toelating werd aangevraagd door de luchtvaartinspectie kon laten blokkeren. Weliswaar zou de minister deze toelatingen sowieso niet geven, maar blijkbaar werd er ook niet gereageerd op het vervoer van wapens zonder toelating. Dit ondanks de informatie doorgestuurd door de FOD Economie.
Nadat ze een half jaar bleven beweren dat er niets aan de hand was, konden de betrokken bevoegdheden nu niet meer naast de feiten blijven kijken. Di Rupo vaardigde een ministerieel besluit uit waarin hij expliciet alle doorvoer van militair materiaal via Waalse luchthavens naar Israël verbiedt en daarmee het gat in de wetgeving sluit. Ook Gilkinet schoot in actie, liet een intern onderzoek uitvoeren en besloot op basis daarvan een klacht neer te leggen tegen Challenge Airlines.
Het blijft een vreemde vaststelling dat we meer dan een half jaar campagne moeten voeren om een reeds lang geleden genomen regeringsbeslissing effectief te laten uitvoeren. Maar het lijkt er nu wel op dat we alle wapenuitvoer en -doorvoer naar Israël hebben kunnen stilleggen!
We blijven wel een oogje in het zeil houden, onder meer via nieuwe vragen openbaarheid van bestuur. Na de verkiezingen vragen we ook de nodige aanpassingen aan de regelgeving om de gaten daarin wat duurzamer te kunnen dichten.
