“Het voelt alsof ik duizend keer in het hart gestoken werd”, zucht een Oxfam-collega uit Jemen. Hij verwijst naar een recente VN-studie in onze wekelijkse briefing. De studie spreekt in superlatieven over Jemen. Het land zou op weg zijn om het armste land ter wereld te worden, met de snelst toegenomen inkomensongelijkheid en het laagst aantal ingenomen calorieën per capita. Een dramatische realiteit die waarheid is geworden door een conflict met onze wapens en via onze havens. Een rapport dat gepubliceerd werd door Vredesactie toont immers aan hoe de Europese wapenindustrie profiteert van de oorlog in Jemen.
Na bijna vijf jaar conflict lijken ze te wennen, die gruwelijke cijfers die de extreme kwetsbaarheid van de bevolking in Jemen beschrijven. Rapporten tellen bijna honderdduizend doden in de oorlog tussen de door de Saudi’s gesteunde regering en de Houti-rebellen. Maanden, zelfs jaren lang hebben hulporganisaties het over de meer dan 3 miljoen mensen die sinds maart 2015 op de vlucht sloegen of de 12 miljoen mensen die nog steeds wankelen op de rand van hongersnood.
We benadrukken keer op keer dat platgebombardeerde wegen, ziekenhuizen en waterinstallaties ervoor zorgen dat slechts 49 procent van de gezondheidszorg operationeel is en bijna 20 miljoen mensen achterblijven zonder toegang tot proper water. Dat doodzieke mensen het land niet meer uitgeraken en kinderen de grootste slachtoffers zijn.
Voor zo’n 4,1 miljoen kinderen is onderwijs geen garantie. Meer dan 2.500 scholen zijn vernietigd of worden gebruikt om dakloze gezinnen of strijdende partijen in onder te brengen. Huizen, scholen, ziekenhuizen, maar ook waterprojecten zijn herhaaldelijk gebombardeerd. Meer nog, mocht de oorlog morgen stoppen, zou alle mogelijke menselijke ontwikkeling in Jemen al minstens twee decennia terug in de tijd gekatapulteerd zijn.
Cynisch genoeg zou dit alles niet mogelijk zijn geweest zonder steun van onze regeringen en hun Europese wapens die ’s werelds ernstigste humanitaire crisis blijven voeden.
Made in Europe
In haar rapport ‘War in Yemen, Made in Europe’ documenteert de Vlaamse vredesorganisatie Vredesactie honderden Europese bedrijven en tientallen Europese lidstaten die betrokken zijn bij de export van wapens naar de coalitie geleid door Saudi-Arabië. Europese wapens duiken op in elk front van de oorlog, van de maritieme blokkade, de landoorlog tot de luchtbombardementen. Er is ook een Vlaamse link. Uit onderzoek dat gepubliceerd werd door Le Soir en Knack blijkt dat er voor 53 ton aan explosieven op Saudische schepen geladen werd in de haven van Antwerpen. Het gaat daarbij om munitie en buskruit.
De samenwerking tussen de Europese wapenindustrie en de Saudische coalitie gaat bovendien verder dan louter de export van wapens. Een voormalig werknemer van het Britse wapenbedrijf BAE Systems zegt dat de Saudische luchtoorlog binnen de twee weken zou stilvallen zonder de steun van het wapenbedrijf. BAE Systems levert niet alleen wapens, maar ook de technische expertise om ervoor te zorgen dat de Saudische gevechtsvliegtuigen kunnen opstijgen.
De internationale en Europese regels zijn nochtans duidelijk. Wapens mogen niet geëxporteerd worden als er een risico bestaat dat deze wapens gebruikt worden in een conflict of het begaan van mensenrechtenschendingen. Dat wordt ook steeds meer erkend door rechtbanken in heel Europa. Zo verklaarde het Britse hof van beroep in juni dat wapenexport naar Saudi-Arabië onwettig is. In dezelfde maand annuleerde de Belgische Raad van State verschillende exportvergunningen naar het Saudische regime.
Europese overheden hebben de afgelopen jaren flagrant hun eigen regels met de voeten getreden en zijn zo medeplichtig aan de grootste humanitaire crisis in de wereld. Het is niet alleen tijd om te stoppen met het exporteren van wapens naar Saudi-Arabië. Het is tijd om ervoor te zorgen dat deze catastrofe zich nooit meer herhaalt. Overheden moeten hun eigen exportregels respecteren, desnoods via interventie van rechtbanken. De recente rechterlijke uitspraken in het VK en in België hebben in elk geval aangetoond dat de verkoop van wapens aan landen in oorlog en mensenrechtenschenders niet alleen immoreel is, maar ook illegaal. Hoog tijd dat we een mensenleven boven economische winst stellen.
Catherine De Bock, verantwoordelijk voor humanitaire beleidsbeïnvloeding bij Oxfam-Solidariteit. Bram Vranken is stafmedewerker bij Vredesactie.