Het zijn digitale tijden. Dankzij internet is steeds meer informatie toegankelijk, sociale media maken het mogelijk te communiceren met mensen aan de andere kant van de wereld. De bezetting van het Gezi-park en de reactie van de Turkse overheid daarop in de zomer van 2013 kon je in realtime volgen op de twitter- en blogaccounts van lokale activisten. Pas de dag erna stond het in de krant.
Tegelijkertijd is het steeds vaker de overvloed aan informatie en niet het tekort eraan dat de wereld op het eerste zicht ingewikkelder maakt. Het is indrukwekkend hoeveel informatie de EU ter beschikking stelt over haar beleid, maar voor de meeste mensen zijn de virtuele karrenvrachten pdf-documenten over gestemde of nieuwe wetgeving eerder verlammend dan inspirerend. Er is meer informatie dan ooit tevoren te vinden over wapens – van exportvergunningen tot beeldmateriaal van gebruikte wapens in conflictgebieden – maar het is niet eenvoudig er je weg in te vinden.
Hoe bouw je kennis op in een wereld waarin zoveel data beschikbaar zijn? Welke bronnen zijn relevant? Hoe maak je die data bruikbaar? Wat kunnen een hoop data uit verschillende bronnen ons zeggen? Met het DataLabo gaat Vredesactie de uitdaging aan.
Een voorbeeld uit onze eigen praktijk
Het is 2003. De VS voeren oorlog in Irak en transporteren massaal militair materieel richting Golf. Een groot aantal Amerikaanse militairen zijn gestationeerd in Duitsland. België speelt een belangrijke rol in de logistiek van dit Amerikaanse militaire apparaat, zowel wat betreft materiaaltransport als communicatie. Wat betekent dit in de praktijk? Tot onze verbazing was het na twee weken mogelijk om alle grote verplaatsingen van materieel te monitoren en er bijgevolg ook acties tegen te organiseren, zoals de Trainstopping-acties waarbij militaire transporten per trein werden geblokkeerd. Zulke grootschalige activiteit laat veel sporen achter. In het pre-internet tijdperk zouden we een internationaal netwerk nodig gehad hebben om al die sporen, onder de vorm van documenten en observaties ter plekke, te verzamelen. Met het internet werden zulke sporen veel zichtbaarder en kon een individuele onderzoeker vanachter zijn computer die sporen verzamelen en zich een totaalbeeld vormen van wat er aan de hand was.
Een eerste fase bestond uit het verzamelen van specifieke data: informatie over het vertrek en aankomst van schepen, het uitschrijven van openbare aanbestedingen, het toekennen van contracten, nieuwsberichten allerhande, verkeersinformatie uit Duitsland over het afsluiten van bepaalde wegen (vanwege militaire transporten),... In een tweede fase werd een deel van deze dataverzameling geautomatiseerd. De hoeveelheid aan bruikbare sporen werd zo talrijk dat het niet meer mogelijk was om alles handmatig te doen en elke relevante website regelmatig te bezoeken. Een derde fase zou eruit bestaan monitoring tools te ontwikkelen die continu data verzamelen en op basis van statistische analyse op de historische gegevens interessante events signaleren of profielen maken van wat relevant is.
Data expeditie
In die derde fase zijn we toen nooit geraakt. Maar anno 2016 biedt de digitale wereld ons nog zoveel meer mogelijkheden dat we deze kansen niet mogen laten liggen. Denk maar aan SwissLeaks, waarbij journalisten en experts uit 45 landen massale belastingontduiking en witwaspraktijken via Zwitserse banken aan het licht brachten. Het vernieuwende aan SwissLeaks was niet de informatie – het lek dateerde van enkele jaren voordien – maar de samenwerking en ontsluiting die het mogelijk maakten de problematiek op verschillende nationale politieke agenda's te plaatsen.
Onze kracht om dingen in beweging te brengen, om te werken aan maatschappelijke verandering wordt deels bepaald door ons vermogen onze deskundigheid up to date te houden en uit te breiden. Alleen zo kunnen we de krijtlijnen van het debat, en de termen waarin het gevoerd wordt, zelf uitzetten. De grote beschikbaarheid van data creëert nieuwe mogelijkheden om aan onderzoek te doen. En iedereen die wil, kan er zijn steentje toe bijdragen.
Zo'n onderzoek lijkt op het eerste gezicht iets dat een grote IT-kennis vergt. Die kennis is zeker nuttig, maar ook zonder te kunnen programmeren kun je al veel doen. Om de juiste data te vinden, moet je goed je onderzoeksvraag kunnen formuleren en een inhoudelijke analyse van de beschikbare data kunnen maken. Een goed verhaal uit de data afleiden en kunnen vertellen is weer iets anders. Kortom, er zijn verschillende vaardigheden nodig en ieder kan daar een rol in spelen. Voor inspiratie kijken we naar buitenlandse voorbeelden zoals School of Data. Deze organisatie brengt mensen van verschillende achtergronden ( journalisten, programmeurs, ingenieurs, campaigners, activisten, enz. ) samen voor een data-expeditie. Dat samenbrengen kan fysiek gebeuren of online. Ze bijten zich vast in een probleem, lossen vragen op, werken projecten uit.
Defensie industrie in kaart
In maart organiseerde Vredesactie een eerste data-expeditie waarin we mensen met verschillende capaciteiten een halve dag samen brachten om aan een onderzoeksproject te werken.
We vertrokken van een lijst van meer dan 80 bedrijven met een Belgisch ondernemingsnummer die betrokken zijn in de wapenhandel. We beschikten enkel over de naam, de postcode en het ondernemingsnummer. Een aantal mensen zocht het internet af op zoek naar meer gegevens. Is het bedrijf een onderdeel van een groep? Welke producten maken ze? Maakt het bedrijf onderdelen voor grotere wapensystemen? Is er informatie terug te vinden over de bestemming van die producten? Geautomatiseerd zochten we naar namen van beheerders, de verschillende maatschappelijke zetels, websites, activiteiten,... Nog anderen gingen aan de slag met meer technisch werk: een pdf omzetten naar een excel formaat, een adres omzetten naar coördinaten,...
Kortom, we zijn gestart met het maken van een dataset die het mogelijk moet maken om te achterhalen welke wapenhandelvergunning aan welk bedrijf wordt gegeven. Vandaag is wapenexport heel anoniem, we kennen alleen de ML-code (militaire lijst), een bedrag en in sommige gevallen de eindbestemming van de levering. Met onze data kan wapenhandel een gezicht krijgen en wordt de Belgische (Vlaamse, Brusselse, Waalse) betrokkenheid veel duidelijker.
Volg ons via www.data-labo.be en facebook
Doe mee met de volgende data expeditie in Gent op zaterdag 7 mei
Meer info en inschrijven via datalabo@vredesactie.be