VERSLAG: Border Talk, een gesprek over het Europese grens en migratiebeleid

de situatie aan de grens

De stilte in de media zou het idee kunnen geven dat het ondertussen rustig is aan de buitengrenzen van Europa. Niets is minder waar. Drie videofragmenten schetsen het beeld bij de situatie aan de Europese buitengrenzen.

In een fragment van een reportage van het Amerikaanse PBS Newshour over Libie horen we meteen waarom het zo stil is over de afschuwelijke omstandigheden waarin vluchtelingen zich bevinden. Journalisten krijgen zelden toestemming er te filmen.

Een video van Reuters zoomt in op het sexueel geweld waarmee vluchtelingen te maken krijgen tijdens hun tocht, naar aanleiding van een rapport van de Woman's Refugee Commission dat eind maart gepubliceerd werd.

Een derde fragment toont een reddingsactie op de Middellandse Zee gefilmd door Sea Watch. De video toont hoe er tijdens een ongecoordineerde actie mensen op een boot van de Libische kustwacht proberen te klauteren. Al doende vallen verschillende mensen in het water.

Bram vertelt wat we zien op de Sea Watch video. De EU werkt nauw samen met de Libische kustwacht en maakt daarbij abstractie van de vele mensenrechtenschendingen waar die zich schuldig aan maakt. Zo schuift de grens van Europa in de Middellandse Zee effectief op naar de Libische wateren, waar de kustwacht zoveel mogelijk boten onderschept voor ze internationale wateren bereiken. De EU werkt niet alleen samen met het regime in Libie om haar grensbeleid uit te voeren. Het rapport 'Expanding the Fortress' bracht in kaart dat de EU samenwerkt met 35 landen, waarvan er 17 momenteel een autoritair regime hebben.

Ahmad gaat in op de verschuiving van de operaties op de Middellandse Zee. Van humanitaire missies, bedoeld om zoveel mogelijk mensenlevens te redden, naar militaire missies, bedoeld om mensensmokkelaars te vatten. Hij bespreekt de situatie aan de grenzen op het Europese vasteland, in onder andere Kroatie, Griekenland en Macedonie. Ook daar worden de meest fundamentele rechten van migranten geschonden. Schendingen gaan van het terugsturen van migranten naar de grens, zonder hen de mogelijkheid te geven om asiel aan te vragen tot regelrechte folteringen. Meer info over de omstandigheden langs de Balkan route vind je in dit rapport van Amnesty International (maart 2019).

Menselijkheid vs wapenlobby

Een documentairefragment van VICE Griekenland naar aanleiding van het onderzoeksproject 'Investigate Europe' toont hoe vrijwilligers in Griekenland al jaren registers bijhouden van de lijken van migranten die de oversteek niet hebben gehaald. Man, vrouw, welke kleur kleren, schoenen, andere zaken die kunnen helpen om mensen te registreren, alles wordt genoteerd. Het is de enige weg voor nabestaanden om de stoffelijke resten van hun naasten terug te vinden.

De zorg die de Griekse vrijwilligers aan de dag leggen om overleden migranten met een laatste beetje menselijkheid te omringen contrasteert fel met de hoogtechnologische militaire aanpak die Europa centraal zet. Twee promofilmpjes van Indra en FLIR tonen hoe deze wapenbedrijven hun grensbewakingsmateriaal aanprijzen.

Ahmad wijst erop hoe migranten en vluchtelingen in de twee reclamespots op dezelfde lijn gezet worden als terroristen en andere vijanden waar jacht op gemaakt wordt. De beelden ontmenselijken vluchtelingen die vaak vluchten uit noodzaak en geen enkele wet overtreden door een grens over te steken.

Bram licht toe hoe de 'vluchtelingencrisis' en de manier hoe de EU ermee om gaat een gedroomde kans is voor de wereldwijde wapenindustrie om haar materiaal aan de man te brengen. Cynisch genoeg passeert de industrie zo twee keer langs de kassa. Eén keer voor de verkoop van militair materiaal dat gebruikt werd bijvoorbeeld in de conflicten in Libie, Irak en Syrie. En een tweede keer voor de verkoop van het materiaal dat de mensen moet tegenhouden die op de vlucht zijn geslagen door die conflicten. Daarover lees je meer in het rapport 'Border Wars' van TNI.

Maar het gaat verder dan dat. De wapenindustrie gaat niet alleen in op een vraag vanuit de EU om materiaal dat ingezet kan worden bij grensbewaking. Via de enorme lobbymachine die de industrie heeft uitgebouwd in Brussel beinvloed ze het beleid zelf. Vertegenwoordigers van de industrie zijn aanwezig in expertengroepen van de Unie en schrijven papers en beleidsvoorstellen. Over hoe de wapenindustrie lobbyt in de EU lees je in het rapport 'Securing Profits' van Vredesactie.

wat kunnen wij doen?

Samen met Mark Akkerman van Stop Wapenhandel zette Vredesactie het Europese grens- en migratiebeleid van de afgelopen legislatuur op een rijtje in dit stuk. Het is niks om vrolijk van te worden. Maar wat we de afgelopen vijf jaar ook zagen, is hoe burgers niet bij de pakken bleven zitten en antwoorden formuleerden op het gevoerde beleid, en zelf in actie schoten waar overheden faalden.

Aan de hand van een kort videoverslag vertelt Bram over de acties van Vredesactie aan de jaarlijkse conferentie van het Europees Defensie Agentschap. Al vijf jaar protesteren vredesactivisten aan de ingang van deze conferenties. Uit protest tegen het feit dat middenveld organisaties niet welkom zijn, tegen de fondsen die het EDA de afgelopen jaren heeft vrijgemaakt ter ondersteuning van de wapenindustrie, tegen de nauwe banden die europese beleidsmakers hebben met de industrie.

Ahmad toont een video van de 'Road of Change' 2018. Een project van Vluchtelingenwerk Vlaanderen waarbij jongeren in de krokusvakantie in omgekeerde richting de route afleggen die vluchtelingen nemen door de Balkan. ONderweg gaan ze in gesprek met mensen die nog onderweg, of gestrand zijn. En met talloze projecten van burgers die antwoorden proberen te formuleren op de noden en problemen. Het maakt van hen geinspireerde burgers, 'en zij zijn de beleidsmakers van de toekomst', voegt Ahmad toe.

Tenslotte sluit Bert Van Vossele de avond af met het verhaal van het Belgische Burgerplatform voor overnachtingen. Het gaat om een facebook groep, ontstaan in 2016, die vluchtelingen in Belgie bijstaat door overnachtingen aan te bieden bij mensen thuis, kleren in te zamelen, transport te organiseren, maaltijden te bereiden.