Doorvoer van militaire goederen in Bierset

3. De Doorvoer van Militaire Goederen in Bierset

Het was natuurlijk al lang een publiek geheim dat El Al militaire goederen doorvoerde van de VS naar Israël via de luchthaven van Bierset, al deed het dat aanvankelijk via Schiphol in Nederland. Nederland legt echter een meldingsplicht op voor zulke doorvoer zonder overlading en neemt die meldingen op in haar publieke rapportage over wapenhandel. Zo bleek dat in 2005 en 2006 ruim 160 miljoen slaghoedjes, 17 miljoen stuks munitie, en meer dan een miljoen patronen, rookgranaten en ontstekingsmechanismes uit de Verenigde Staten via Schiphol naar Israël werden vervoerd. El Al kon de transparantie van de Nederlandse overheid weinig smaken en verhuisde daarom in oktober 2008 naar Bierset.

Er zijn weinig redenen om aan te nemen dat het ook deze doorvoer via Bierset stopte, maar de Belgische overheid weigerde jarenlang inzage te geven. Met de nieuwe Israëlische oorlogsactiviteit in Gaza voerden we de druk op door hierover parlementaire vragen te stellen en openbaarheidsverzoeken te sturen naar zowat elke instantie die een rol speelde in de administratieve afhandeling van deze transporten. Uiteindelijk kregen we bij de FOD Economie inzage in de aanvragen en vergunningen voor het transport per vliegtuig van “gevaarlijke goederen”. Gevaarlijke goederen zijn goederen die tijdens het transport een veiligheidsprobleem kunnen opleveren, zoals springstoffen die explosie- of brandgevaar inhouden, en dus specifieke veiligheidsmaatregelen vereisen tijdens het transport. In dat opzicht zijn niet alle militaire goederen ook gevaarlijke goederen: het is dus perfect mogelijk dat er ook pantserwagens of vliegtuigmotoren vervoerd werden, maar dat dit niet in deze documenten weergegeven wordt. Uit de aanvragen werd echter zichtbaar dat een grote hoeveelheid militair materiaal dat wel onder deze veiligheidsreglementering valt effectief vervoerd werd vanuit de VS naar Israël. En dat vervoer blijkt ondertussen dus ook van transporteur veranderd te zijn: niet langer El Al, maar Challenge Airlines verzorgt nu deze doorvoer.

We hebben informatie opgevraagd over alle vervoerde gevaarlijke goederen vanuit een Belgische luchthaven naar Israël sinds 7 oktober 2023. Waar het ministerie van mobiliteit geen enkele aanvraag voor vluchten met militaire goederen naar Israël had gekregen, blijkt er uit deze informatie dat op de vluchten van Challenge Airlines naar Israël wel heel wat gevaarlijke goederen aan boord waren die onder exportcontrole staan. Alleen ontsnapte Challenge Airlines aan deze controle door misbruik te maken van een gat in de exportregelgeving. Voor doorvoer zonder overlading, dus goederen die op hetzelfde vliegtuig blijven zitten, moet volgens het Waalse wapendecreet geen vergunning aangevraagd worden. Maar dat maakt die doorvoer nog niet legaal. Ook de Waalse gewestregering moet het Wapenhandelsverdrag naleven en zich houden aan de criteria in de EU regelgeving, het Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944. Die gelden dus ook voor doorvoer zonder overlading. Het is niet verplicht zulke doorvoer aan een vergunningsplicht te onderwerpen, maar de overheid moet wel in staat blijven om die doorvoer effectief te controleren. Dit zodat men ladingen kan tegenhouden die een risico inhouden dat ze bijdragen aan oorlogsmisdaden en ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht.

In de volgende tabel geven we een overzicht van de vluchten die gevaarlijke goederen bevatten. Per vrachtbrief, of Airway Bill (AWB), linken we naar de concrete documenten uit aanvragen en notificaties waarmee we vaststellen dat het hier gaat om militaire goederen.

Deze documenten gaven we al eerder door aan enkele journalisten, wat resulteerde in een aantal publicaties met de nodige politieke weerklank. We verzonden eveneens ingebrekestellingen aan de bevoegde ministers. Dit zorgde ervoor dat Waals minister-president Di Rupo en de federale minister van mobiliteit in gang schoten en de nodige maatregelen namen om deze doorvoer te verbieden en stop te zetten. De Waalse regering verbood toen de doorvoer met én zonder overlading naar Israël via Waalse luchthavens. Het ministerie van mobiliteit paste de vergunning van Challenge Airlines voor het vervoeren van gevaarlijke goederen aan met een expliciet verbod om die te gebruiken voor militaire goederen. Die minister legde daarna ook klacht neer tegen Challenge wegens overvlucht met wapens zonder daarvoor de nodige autorisatie aan te vragen. Vredesactie, Amnesty International, Ligue des droits Humains en CNAPD sloten zich daarbij aan. Uit documenten die we recent opvraagden kunnen we vaststellen dat de doorvoer via Luik door Challenge Airlines alvast stilgelegd blijkt te zijn.

Challenge Airlines tekende wel een annuleringsberoep aan bij de Raad van State tegen deze Waalse en federale besluiten. Dit krijgt dus nog een vervolg, vermoedelijk eind 2026. Bij annulering om welke reden dan ook kan deze doorvoer herstarten. En zoals in het volgende deel blijkt, is deze doorvoer niet de enige ondersteuning die Challenge Airlines biedt in de aanvoer van militaire goederen naar Israël.

Wat blijkt er nu zoal doorgevoerd te worden? Voor een aantal concrete ladingen bespreken we wat de band is met het militaire gebruik door Israël. Daarbij mag niet vergeten worden dat we slechts een specifieke fractie zien van die militaire goederen, namelijk de onderdelen die een gevaar kunnen opleveren tijdens het vervoer en daarom enkel onder speciale voorwaarden vervoerd mogen worden. Zo zien we bijvoorbeeld allerlei kleine onderdelen, zoals detonators, die essentiële componenten zijn van grotere wapensystemen. Aangezien andere onderdelen van die systemen niet gemarkeerd worden in deze documenten, vermoeden we dat deze zich ook aan boord kunnen bevinden.

Zo zien we bijvoorbeeld een grote hoeveelheid vliegtuigonderdelen. Dit zijn dan overwegend detonators van allerlei veiligheidsmechanismes die instaan voor het uit- en afwerpen van bepaalde zaken. Dit kan bijvoorbeeld in functie staan van het noodmechanisme dat de piloot in staat stelt het vliegtuig op een veilige manier te laten verlaten met een schietstoel. Zo zien we allerlei detonators voor het afwerpen van delen van de cockpit. Onderdelencodes van zulke detonators van Collins Aerospace kunnen we terugvinden in hun brochure voor veiligheidssystemen voor F-16’s. Detonators van Lockheed Martin Aeronautics en Chemring zijn eveneens bedoeld voor dit soort veiligheidsapplicaties. Andere detonators, zoals die van Kidde Technologies (trouwens ook een onderdeel van Collins Aerospace en het grotere Raytheon) zijn dan weer bedoeld voor brandbeveiligingssystemen. Maar soortgelijke onderdelen kunnen dus ook in functie staan voor het afwerpen van bommen. De detonators voor “release devices” van Orion moeten garanderen dat bommen effectief vallen en niet aan het vliegtuig blijven hangen. (Deze detonators kun je herkennen omdat ze reageren op druk of elektriciteit om vervolgens een precieze kracht te ontwikkelen naargelang hun functie.) Andere detonators dienen dan weer voor het verwijderen van de leiding waarmee men het gevechtsvliegtuig tijdens een lange vlucht vanuit een tankvliegtuig kan bijtanken.

Voor een groot deel van de onderdelen is uit deze documenten niet af te leiden voor welk specifiek vliegtuig ze dienen. Maar de bestemmelingen, zoals Israel Aerospace Industries (IAI), en de producenten maken duidelijk dat ze voor militaire doeleinden bestemd zijn. Van een aantal leveringen is wel preciezer aangegeven of af te leiden dat ze dienen voor gevechtsvliegtuigen. Zo vinden we onderdelen voor de F-35, met als bestemming de luchtmachtbasis van Nevatim. We weten dat de Israëlische F-35 gevechtsvliegtuigen opereren vanuit die basis. En die stijgen er dan ook regelmatig op voor bombardementen op de Gaza-strook, Libanon of Syrië. Verder ontdekten we ook nog onderdelen voor F-16 gevechtsvliegtuigen. Beide types gevechtsvliegtuigen worden sinds 7 oktober 2023 voortdurend ingezet voor bombardementen op de Gaza-strook en in Libanon of Syrië. Bij die bombardementen werd klaarblijkelijk geen rekening gehouden met de burgerbevolking. Het inzetten van deze F-35s en F-16s is dan ook verantwoordelijk voor het grootste deel van de burgerdoden en de vernieling van de civiele infrastructuur.

We treffen in deze documenten ook ontstekingsmechanismes aan voor allerlei bommen, raketten en andere zware explosieven. Een voorbeeld daarvan zijn de verschillende zendingen van detonators gemaakt door AMTEC en bestemd voor Orion Advanced Systems Ltd, een dochterbedrijf van Elbit. Die worden geleverd om ingebouwd te worden in ID260MF ontstekingsmechanismes voor vliegtuigbommen van diverse types: van de MK80-serie “General Purpose” vliegtuigbommen tot de zware “bunker buster” bommen van de BLU en de geleide “precisiebommen” gebaseerd op de Paveway of de JDAM-technologie. Die laatste worden vaak ingezet in combinatie met de BLU-bommen de GBU-bommen om in Gaza appartementsgebouwen met de grond gelijk te maken. Elbit produceert deze trouwens ook voor andere landen, waaronder ook België, maar dit soort bommen, en dus vermoedelijk ook dit materiaal, wordt alleszins massaal gebruikt in de Gazastrook en Libanon.

In dezelfde categorie vallen ook de detonators voor munitie van Teledyne RISI, bestemd voor Orion en Plasan. De aanvraag voor één levering van Teledyne bevat een e-mail die expliciet stelt: “This is for PLASAN which is a military industry supporting the current conflict in Israel. I have seen a letter from the Israeli MOD asking cargo with the IDF as end user to be prioritized”. Dat minstens een deel van dit materiaal bestemd is voor gebruik door het Israëlisch leger in Gaza valt dus moeilijk te betwijfelen, net als het feit dat Challenge Airlines daar voorkennis van had.

Daarnaast zijn er nog verzendingen die weinig twijfel laten over hun doeleinden. Zo zijn er detonators en andere onderdelen voor artilleriemunitie van Hanley Industries voor Reshef, Blue Chip Slapper detonators van Excelitas voor vliegtuigbommen, detonators voor Arrow raketten van L3Harris, enzovoort.

Ook zien we detonators van Tech Ord, een dochterbedrijf van Amtec, voor het afvuren van “flares”, of hitte-producerende tegenmaatregel om hittezoekende raketten te verwarren. Ook de impuls-detonators geproduceerd door Pyrotechnic Specialties, die we in verschillende zendingen van OG Technologies aan het Israëlische ministerie van defensie terugvinden, hebben een gelijkaardige functie.

Tenslotte bevatten deze vluchten grote hoeveelheden munitie, zowel geassembleerd en klaar voor gebruik als onderdelen voor de productie ervan. In de vervoersdocumenten treffen we verschillende zendingen aan van munitie, onder meer met kaliber 5.56mm en 9mm. Deze zijn vaak bestemd voor wapenhandelaars in Israël (die ook overheidsbestellingen uitvoeren zoals blijkt uit sommige vermeldingen van eindgebruikers). De onderdelen bestemd voor de productie van munitie zijn de zogenaamde “primers”, de ontstekingsmechanismes van kogels, en zijn bestemd voor IMI Systems (het vroegere Israel Military Industries, en nu ook deel van Elbit). Dit bedrijf is de belangrijkste munitieproducent van Israël en de hoofdleverancier van munitie voor het Israëlische leger.

Zogenaamde “less lethal” munitie voor ordehandhaving was ook regelmatig aanwezig. Zo ontdekten we onder meer CS traangasgranaten, verschillende soorten rubberkogels, beanbag munitie, en sting ball granaten (die bij ontploffing een reeks pellets als projectiel verspreiden). De afzender is meestal Combined Technical Systems, en de bestemmeling de Israëlische politie. Dit soort van ‘minder dodelijke’ munitie wordt veelvuldig gebruikt op de bezette Westelijke Jordaanoever, waarvan het gebruik wel degelijk dodelijk kan zijn. Zo stierven er al Palestijnen door de impact van rubberkogels en traangasgranaten, en leidde het gebruik van traangas in huizen tot de verstikking van kinderen.

Overzicht vluchten en ladingen via de luchthaven van Luik (LGG)